13 apr Tatoeages in Japan: Wel of niet geaccepteerd?
Tatoeages zijn hier tegenwoordig steeds normaler. Ondanks dat zijn er nog meer dan voldoende vooroordelen over mensen met een tatoeage. Gelukkig lijkt het beeld van de stereotype “aso” hier steeds meer te verdwijnen. Vrijwel iedereen kent (of is) iemand met een kleine (of grote) tatoeage. Niemand kijkt er hier meer vreemd op als een volledig getatoeëerd iemand het zwembad of de sauna instapt en zolang je (in de meeste gevallen) alles netjes bedekt houdt op het werk is het ook daar geen probleem. In Japan is dit nog altijd heel ander verhaal.
Tatoeage? Geen toegang!
Vrijwel niemand staat er bij stil dat, wanneer ze op vakantie gaan naar Japan, ze wel eens heel anders behandeld kunnen worden, alleen maar omdat ze extra lichaamsversiering hebben. Zo is het nog altijd zo dat je met een tatoeage (hoe klein ook) vaak geen enkele onsen of publiek zwemband in mag! Ook in sportscholen wordt je vaak de toegang ontzegt wanneer je er eentje hebt, zelfs al is deze bijna niet zichtbaar.
Kort door de bocht kunnen we zeggen dat tatoeages in Japan vaak niet geaccepteerd worden. Maar waar komt dit vandaan? En waarom is de Japanse tattoo art dan toch zo wereldberoemd, als het lijkt of het in eigen land bijna niet is toegestaan?
Getatoeëerde criminelen
Eén van de voornaamste redenen voor de Japanse afkeer van tatoeages lijkt vooral te maken te hebben met de associatie met de Japanse maffia, de Yakuza. Het is echter veel meer dan dat alleen.
Tatoeëren heeft een lange en turbulente geschiedenis in Japan. Letterlijk honderden jaren voor Christus zijn er al Chinese geschriften gevonden waarin wordt verwezen naar Japanse dorpen waarbij de inwoners (vooral mannen) hun gezichten en armen hadden getatoeëerd met allerhande versiersels en indrukwekkende patronen. In de eeuwen daarna werd er echter maar weinig gesproken over deze lichamelijke versieringen en leek het van de radar te verdwijnen.
Tot het in geschriften uit de 17de eeuw weer opdook. Ditmaal niet als decoratie maar als een soort brandmerk om criminelen mee aan te duiden. Hiermee moest de misdadiger zijn of haar hele leven met de schande van het brandmerk rondlopen. Erg populair was om de kanji voor hond “犬” op het voorhoofd getatoeëerd te krijgen.
De eeuw daarna keerde zich dit echter weer helemaal om en werden tatoeages weer een fashion statement, maar bleven wat op de achtergrond. Ze werden vooral door de wat lagere klassen gebruikt als een statement naar de gevestigde orde en als een indrukwekkende manier om te laten zien wie je was zonder dat je er dure kimono’s of grote edelstenen voor nodig had.
Tatoeage als sieraad
Door de populariteit en vraag naar tatoeages verschoof dit later weer naar de wat hogere klassen zoals rijke handelaren. Voor hen was het niet gepast om hun rijkdom teveel te laten zien met dure gewaden of accessoires. Ze kozen daarom vaker voor ingewikkelde en uitgebreide tatoeages als een manier om toch te laten zien dat ze geld hadden.
Maar ook binnen andere groepen waren tatoeages niet ongehoord. Zo was het niet ongebruikelijk dat boeddhistische monniken teksten lieten tatoeëren en lieten vrouwen op, wat tegenwoordig Okinawa is, hun handen tatoeëren. Dit om kwaden geesten weg te houden en als teken van hun vrouwelijkheid (zie bovenstaande foto’s). Een soortgelijk ritueel was er ook bij de vrouwelijke Ainu op Hokkaido waarbij er zwart rondom de monden werd getatoeëerd.
Verbod op tatoeages
Het criminele stigma en de taboe er rondom was hier grotendeels niet (meer) aanwezig. Deze ontstond pas nadat Japan zich in de 19de eeuw weer opende voor buitenstaanders en tatoeëren verbood. Volgens de overheid was het gebruik te barbaars en zou het de komst van buitenstaanders afschrikken. Het zou dan ook niet meer passen in het moderne Japan en moest verdwijnen.
Juist dit verbod werkte het stigma in de hand. Omdat het verboden was werd het voor sommigen (onder andere, de Yakuza) des te interessanter om een tatoeage te zetten. Niet alleen was het doorstaan van de pijn een bewijs van je moed, het liet een nog sterker contrast zien met alles wat legaal was. Een soort middelvinger naar de gevestigde orde.
Uiteindelijk werd het verbod na de tweede wereldoorlog weer opgeheven. Toen was het “kwaad” al geschied: tatoeages pasten niet meer in Japan en werden gezien als iets wat alleen tuig en criminelen lieten zetten.
Maar buiten het criminele aspect ligt een deel van de reden voor deze aversie voor tatoeages ook bij religie. Nu is Japan niet bepaald een religieus land in de traditionele zin van het woord maar er zijn wel degelijke vele spirituele aspecten die ten grondslag liggen aan de cultuur en het gedachtegoed van de Japanners.
Door de jaren heen is hierdoor ook de gedachte ontstaan dat het nemen van een tatoeage een teken is dat je geen respect hebt voor je ouders en de natuur. Zij zijn degene die je het lichaam dat je hebt geschonken hebben en dat zou zou je in ere moeten laten. Om deze reden zie je ook “geschoten” oorbellen en piercings niet zo vaak.
Nog altijd de gedachte
Dit beeld leeft ook vandaag de dag nog erg sterk voort. Voor een hoop Japanners blijven tatoeages echter onverbiddelijk verbonden met de “lagere klassen” en criminelen. Onder jongeren ligt dit wel wat anders maar ook daar bestaan er een hoop “vooroordelen” over mensen met een tatoeage.
Natuurlijk zijn er meer dan genoeg mensen die hier anders over denken en kan ik uit persoonlijke ervaring spreken dat ook mensen van oudere generaties tatoeages erg mooi kunnen vinden. Zo zijn we tijdens een reis in Japan eens aangesproken door een oude dame die een compliment gaf over de volledige sleeves van mijn reispartner. Dit zijn jammer genoeg slechts uitzonderingen.
Dokter of Artiest?
Sterker nog, ondanks berichten dat op sommige plekken mensen soepeler worden met getatoeëerde mensen, zijn er in andere delen van Japan juist pogingen gaande om tatoeëren weer te verbieden. Of in elk geval bijna onmogelijk te maken. Zo ligt er in Osaka een nieuwe wet op tafel waarin staat dat alle beroepen waarbij een naald een huid prikt, een doktersdiploma moet hebben. Dus ook tatoeëerders.
Dit betekent dat je ook als tatoeëerder een volledige universitaire opleiding moet hebben om het beroep nog te mogen uitoefenen. Iets wat in de meeste gevallen vrijwel onmogelijk en onterecht is.
Andere berichten vertellen juist weer dat, mede door de Olympische Spelen die in 2020 worden gehouden in Japan, men soepeler wordt met tatoeages. Zo wordt het steeds makkelijker om bijvoorbeeld een onsen in te komen in Japan (al is het nog lang niet altijd mogelijk). Dit geldt echter vrijwel alleen voor toeristen maar verandert verder weinig aan het beeld dat de Japanners (in het algemeen) zelf hebben over deze “fashion statements”.
Generalisatie
Ook hier moeten we oppassen niet te veel te generaliseren want ook in Japan zijn er meer dan genoeg mensen met schitterende tatoeages, en nee die zijn lang niet allemaal lid van de Yakuza. Hoewel er zeker mensen met (full body) tatoeages verbonden zijn aan criminele organisaties, zijn er ook nog genoeg mensen die een tatoeage puur en alleen hebben omdat ze het zelf mooi vinden. Zeker in steden zoals Tokyo zie je het steeds meer terug.
Het is dan ook simpelweg een grote mengelmoes van tegenstrijdigheden rondom tatoeages in Japan. Aan de ene kant lijkt de samenleving klaar om ze steeds meer toe te laten en accepteren maar lijkt vooral de overheid nog vast te willen houden aan “oude” waarden en normen. Het is dan ook weer een turbulente tijd voor tatoeëerders en getatoeëerde mensen in Japan, en de strijd om acceptatie lijkt nog lang niet gestreden te zijn!
Geen reactie's