26 okt Verplicht vrouwenklusje in Japan: Thee serveren op het werk

Stel je voor; je bent aangenomen voor stage of je droombaan in Japan en je baas vraagt of je thee wilt serveren tijdens een vergadering. Ga je die zomaar in bekers schenken en uitdelen? Op z’n Hollands haal je een snoeppot of koekjesdoos uit de kast, deelt er een van uit en de rest pakken ze maar lekker zelf. Wil je dit ook zo doen in Japan? Ga er dan maar vanuit dat  je binnen een mum van tijd weer op straat staat. Aan het thee serveren komt een hele lijst van tradities aan vooraf.

Rollenverdeling

Het lijkt soms wat moeilijk te bevatten maar in het hypermoderne Japan is er nog altijd sprake van een sterke traditionele rollenverdeling en krijgen vrouwen vaak te maken met allerhande soorten discriminatie, ook op de werkvloer. Eén van de meest kenmerkende dingen is het serveren van thee. Dit moet altijd gedaan worden door een vrouw, thee laten serveren door een man zou een vernedering voor de man zijn en zorgen voor lachwekkende situaties.

Waarom er zo over gedacht wordt is een cultureel dingetje waar we weinig zinnigs over kunnen zeggen. Maar nog het meest vergelijkbaar met de koffiedames die vroeger ook hier in Nederland actief waren. Tegenwoordig zijn deze (vrijwel) overal verdwenen maar in Japan leeft de traditie voort. De vrouw die de thee moet serveren is meestal de vrouw met de “laagste” positie binnen het bedrijf. Maar stel dat er maar één vrouw is, en zelfs al zou ze een hogere rang hebben dan alle aanwezige mannen, dan zal ze vaak alsnog “verplicht” degene zijn die de thee moet schenken.

De juiste manier om thee te zetten

Het zetten van de thee is geen simpele zaak van een theezakje in een kopje gooien en op tafel zetten. Het is een serieuze zaak waar best nog wat bij komt kijken. De “ceremonie” begint al op het moment dat je de waterkoker aanzet. Eigenlijk bestaat de voorkeur om het water te koken op gas. Vandaar dat er bij vele bedrijven een klein pitje te vinden is in de keuken. Op deze manier kun je makkelijker de temperatuur in de gaten houden.

De perfecte temperatuur is namelijk tussen de 70 en 90 graden. Dit verbrand de thee niet en krijgt het water een goede gebalanceerde smaak. Mocht je even niet opgelet hebben en het water iets te heet hebben gemaakt, kun je deze een minuutje af laten koelen in de theepot, koud water toevoegen aan het geheel wordt meestal afgeraden. In de tussentijd zorg je dat je een groot genoeg dienblad hebt klaar gezet waar de theepot op gezet kan worden eveneens het aantal kopjes en schoteltjes dat je nodig hebt. De schoteltjes laat je echter nog op elkaar staan. Pas bij het serveren zet je het kopje en schoteltje op elkaar.

Afhankelijk van het soort thee meng je deze al van te voren in de theepot, of per kopje apart. Zorg dat je alle kopjes maximaal tot zo’n 7/10 vol vult. Niet te vol maar dus ook niet te leeg. Staat alles klaar dan kun je de thee gaan serveren.

Stap 3: De juiste wijze om thee te serveren

Je hebt je dienblaadje gevuld alles wat je nodig hebt en wilt dit op je gemak uitdelen. NEE! Niet doen. Ook hier zijn namelijk weer strikte (ongeschreven) regels voor. Je klopt netjes aan bij de voordeur, komt binnen, en zegt met een zachte stem ”shitsurei shimasu” (excuseer mij), buigt en zet je dienblad zachtjes op een tafeltje dat dichtbij staat of op tafel bij een lege stoel. Zijn er meerdere, dan pak je degene het dichtst bij de deur. Ik leg later uit waarom.

Je bent klaar om je thee te serveren. Je plaatst nu pas het kopje op de schotel en geeft eerst de persoon met de hoogste rank de thee. Je serveert rechts van de persoon; houd het kopje vast met je rechterhand en de schotel met je linkerhand. Zeg ”Douzo” (alsjeblieft) of ”Shitsurei shimasu” en plaatst het kopje rechts op tafel ver genoeg weg bij papierwerk en toebehoren maar nog wel dichtbij genoeg dat de persoon er makkelijk bij kan. Daarna serveer je een steeds lager geplaatst persoon tot je iedereen gehad hebt.

Let op! Als je koude thee serveert (wat vooral op hete zomerdagen veel voorkomt), gebruik dan geen schoteltjes, maar zet onderzetters weg voordat je de kom of glas erop zet. En heeft de kom een handvat? Plaats deze aan de rechterkant van de persoon die drinkt, ook al is de persoon links. En heeft de kom een printje aan de binnen-of buitenkant dan plaats je deze naar de drinker toe.

Dit is slechtst de basis van het thee serveren. Vaak wordt er bij de thee namelijk ook nog een lekkernij zoals mochi of wagashi geserveerd. Het zoete van zo’n hapje moet het bittere van de thee in balans brengen en worden dan ook als eerste geserveerd, in dezelfde volgorde maar ditmaal aan de linkerkant.

Wanneer er een snack geserveerd wordt is de kans ook zeer aanwezig dat er oshibori, hete doekjes aanwezig zijn (ook zonder snack komt dit voor). Ook deze zul je moeten rondbrengen, en bij voorkeur zo snel mogelijk nadat ze warm zijn gemaakt. Serveer ze wederom op een schoteltje en plaats deze rechts van de thee. Vaak zul je de voorbereidingen hiervoor al moeten treffen tijdens het maken van de thee maar dat wijst zich vanzelf in het keukentje.

Extra: Hoe herken de juiste rang?

Maar hoe herken je nou wie de hoogste en laagste rang hebben? Er zijn drie basisregels om erachter te komen, wie waar zit en wat het beste is.

• Regel 1: De stoel die het verste van de deur is, is het beste.
• Regel 2: De tweede beste is de stoel rechts van de beste.
• Regel 3: Tenzij er een oneven aantal stoelen zijn, is de beste stoel in het midden van de tafel.

De beste/slechtste werknemers worden bepaald door interne hiërarchie. De baas komt uiteraard altijd op nummer 1. Als er gasten van een ander bedrijf komt, krijgen deze de beste stoelen en wordt eerst door hun hiërarchie bepaald wie er op nummer 2,3,4 etc komt. Daarna word de stoelbepaling door de interne groep bezet.

Alsof er nog niet genoeg was om aan te denken en doen heeft elke handeling ook zo haar eigen woorden nodig. Het eerdere “shitsurei shimasu” of douzu zeg je tegen elke persoon bij wie je dat moment serveert maar als er bijvoorbeeld een muur je blokkeert om rechts van de persoon te serveren, moet je dit wel van de linkerkant doen. Zeg dan ”Hidari kara shitsurei shimasu/Sorry ik kom van link” (of ‘migi’ voor rechts.) Mocht de kamer te vol zitten om iemand van de achterzijde te serveren, zoals het hoort, doe je dit vanaf de voorkant. Zeg dan ”Mae kara shitsurei shimasu.” Dit betekent: Sorry, ik kom van voor.

Mochten er belangrijke dingen besproken worden, zijn mensen hevig in discussie of lijkt de sfeer om wat voor reden dan ook niet gepast, dan zeg je helemaal niets. En probeer je zo stil en onzichtbaar mogelijk je werk te doen.

In het kort

Dus om een lang verhaal kort te maken. Denk eraan als je thee serveert: Brand de thee niet aan, eerst de gasten dan de kwasten, eerst het zoet dan het bitter en vergeet niet netjes te buigen en jezelf te excuseren. Dit zijn de regels van het uitdelen van een “simpel” kopje thee!