12 apr Age of Samurai: Battle for Japan (Serie review)

Samoerai 侍）zijn wereldwijd bekende iconen van middeleeuws Japan; van de iconische helmen en de veel geprezen katana tot hun (deels pas later bedachte) “bushidō” code. Het hoogtepunt van de samurai, in zowel mythe als feit, is ongetwijfeld de totale anarchie van een ongeveer honderd jaar durende burgeroorlog, beter bekend als het “Tijdperk van de Strijdende Staten”, of Sengoku Jidai （戦国時代). Hierover zijn talloze films, series, boeken, games, anime en manga over verschenen, ook buiten Japan. Ondanks de immense populariteit van dit onderwerp, weten echter weinig mensen wat er nou allemaal gebeurd is in die tijd. De nieuwe Netflix mini-serie “Age of Samurai” doet een poging daar verandering in te brengen.

Kort maar krachtig

Op het eerste oog ziet het er heel gaaf én leerzaam uit. In zes afleveringen volgen we de carrières van de drie beroemdste krijgsheren uit de hele Japanse geschiedenis: Oda Nobunaga, Toyotomi Hideyoshi, en Tokugawa Ieyasu. Heel kort komen ook een paar andere bekende namen (lees: popcultuur-favorieten) langs, en er zijn zelfs één of twee kleine rolletjes weggelegd voor invloedrijke vrouwen van deze periode. Voor elk van de drie bovenstaande zou je afzonderlijk al een zesdelige serie kunnen maken, dus verwacht niet al te veel diepgang. Maar als iemand die de grote lijnen al kende ben ik wellicht wat bevooroordeeld. Neem de volgende kritische blik dan ook gerust met een korreltje shio (zout dus).

Hoewel het soms best bloederig kan zijn, presenteert de show zich als documentaire. De intense live-action momenten worden daarom afgewisseld met beeldfragmenten van een aantal geschiedkundigen die tijdens de hele serie toelichting geven op wat er speelt. Geen zorg: het wordt nergens ‘droog’ geleuter. Sterker nog, deze vertellers voegen met al hun enthousiasme juist spanning toe aan het geheel.

Game of Thrones: Japan?

Vanaf aflevering één is het duidelijk dat de serie ambities had/heeft om een sterk verhaal neer te zetten, met het nodige spektakel (lees: bloed en bloot). Het is immers oorlog… De haakbuskogels vliegen in het rond en met enige regelmaat neemt iemand de ‘eervolle uitweg’. Dankzij het kleurrijke commentaar van de experts krijg je duidelijk mee dat zo’n strijd in het echt geen pretje kan zijn geweest. Ook aan intriges, kameraadschap en verraad is er geen gebrek in Age of Samurai.

Tekst heeft het handjevol acteurs alleen nauwelijks, dus ze moeten het vooral van hun (ietwat overdreven) uitdrukkingen en gedrag hebben. De muziek biedt daarbij een degelijke ondersteuning. De manier waarop animaties met vloeiende inkt (en nogmaals: bloed) op een kaart van Japan de personages tonen zijn ook leuk gedaan. De camera had wel iets vaker een stabiel perspectief mogen gebruiken, want dat staat zó vaak scheef dat je zowat aan je evenwicht gaat twijfelen. Verder een prima regie.

Als de koekoek niet zingt …

Zoals gezegd zijn de hoofdrollen voor Nobunaga, Hideyoshi en Ieyasu. Deze drie samurai uit centraal Honshū (tegenwoordig de prefectuur Aichi) zouden achtereenvolgens van het verscheurde Japan weer één verenigd land maken. Ze hadden dus veel gemeen in ambitie en succes, maar verschilden sterk in tactiek. Een bekende beschrijving van hun persoonlijkheden vergelijkt hoe ieder een kleine koekoek zou behandelen:

“Als het niet zingt, …”
い) “… maak ik het dood.” – Nobunaga
ろ) “… maak ik het aan het zingen.” – Hideyoshi
は) “… wacht ik tot het gaat zingen.” – Ieyasu

Een leuke anekdote, maar de realiteit is uiteraard genuanceerder. De serie zet ze jammer genoeg neer als oppervlakkige typetjes, met Nobunaga als een grote wilde bruut, Hideyoshi het toonbeeld van een vechtlustige generaal, en Ieyasu de kalme opportunist. Ook de karakters van bijrollen zijn haast cartoonesk in de manier waarop ze worden gespeeld. Je ziet meteen wie er de gluiperd is. Aan de ene kant kan ik wel begrijpen waarom die beslissing is genomen. Men wil een breed publiek zonder enige voorkennis aanspreken, dus moet iedereen direct herkenbaar zijn. Aan de andere kant wordt het daarmee niet meer dan een overenthousiaste samenvatting, terwijl er toch echt genoeg stof is om een boeiende, diepgaande show met meerdere seizoenen van te maken.

Oda Nobunaga was bovenal een leider, hard op weg om Japan weer te verenigen. Weliswaar met agressieve -zelfs genadeloze- methoden, maar het was geen constant dronken boze beer die het liefst overal koppen zag rollen. Net als Toyotomi Hideyoshi was Tokugawa Ieyasu behalve een goede diplomaat, ook een uitstekend militair. Die bekende familie- en persoonsnamen kregen ze bovendien pas veel later in hun leven, wat destijds heel gebruikelijk was.

Historisch perspectief

In tegenstelling tot wat veel mensen misschien zullen denken, zijn niet de vuurwapens maar juist de alom aanwezige katana onrealistisch. Haakbussen waren in de 16e eeuw al door de Portugezen geïntroduceerd, en Oda Nobunaga was inderdaad de eerste die ze op grote schaal gebruikte. Daarentegen hadden veel troepen weliswaar een zwaard bij zich, maar gebruikte eerder stafwapens zoals yari – een type speer – of naginata, naast de boog natuurlijk. Men hield de vijand immers liever op afstand, dan elkaar van dichtbij te lijf te gaan. Vooral de lichte voetsoldaten (足軽, ashigaru), die geen zware en dure harnassen hadden, waren daarmee bewapend. Zulke troepen vormden een aanzienlijk deel van de legers en essentiële bescherming tegen cavalerie; krijgers te paard. Jammer genoeg zien we beiden haast nergens terug. De getoonde “veldslagen” in de serie bestaan meestal uit tien compleet bepantserde samurai ergens in een bos.

Wat we überhaupt niet te zien krijgen, is Hideyoshi’s verovering van Shikoku en Kyushu. Dat voelt toch een beetje alsof je zomaar twee boeken in de Harry Potter reeks overslaat. Ondertussen wordt publiekslieveling Date Masamune geïntroduceerd als het grote gevaar uit het noorden, terwijl de Uesugi clan – een echte sterke speler in die regio – zo goed als ongenoemd blijft. Een gemis voor fans van geschiedenis.

The Good, the Bad, and the Ugly

Om in slechts vier uur tijd een goed overzicht te geven van meer dan vijftig jaar aan conflicten, veldslagen, allianties en complotten van tientallen krijgsheren die permanent hun stempel hebben gedrukt op de Japanse geschiedenis… is zacht gezegd een hele uitdaging! Misschien wel een onmogelijk opgave. Age of Samurai slaagt er wat mij betreft dan ook niet in om de grootse ambities waar te maken.

Ja, de kleding ziet er goed uit als je niet te streng bent, en ja, het ware behoorlijk brute tijden. De echte mensen, motivaties en verhalen zijn echter minstens even interessant, maar daar krijgen we als kijker erg weinig van mee. In plaats daarvan wordt er veel sake gedronken en veel gehakt met katana’s. Zonder helm bovendien, als je een hoofdrolspeler bent. Misschien bedoeld om de gezichten herkenbaar te houden voor de kijker. Maar ja, dan wel geheel onnodig, want een typische aanvoerdershelm maakt de karakters absoluut even makkelijk herkenbaar op het slagveld – daar zijn ze immers voor.

Dat het in Canada is gefilmd en dat Hokkaidō onterecht op bijna alle kaarten staat, kan ik door de vingers zien. Dat er letterlijk niet meer dan twee of drie sets zijn kan ik ook nog wel vergeven, voor een show met een relatief klein budget. Maar het is eigenlijk (te) kort, kleinschalig en versimpeld. Het mist net dat beetje extra aandacht (en een degelijk script), dat het drama naar een hoger niveau had kunnen tillen.

Voor de liefhebbers

Eerlijk is eerlijk; mijn blik is duidelijk gekleurd door mijn studie. Maar over het algemeen vond ik Age of Samurai, ondanks de verdacht moderne kapsels en andere kleine onjuistheden, een vermakelijke show. Sommige mensen zullen misschien afknappen op het geweld, anderen juist op de grijstinten en docu-achtige stijl. Het is in ieder geval niet voor iedereen. Maar als je van spannende historisch getinte series houdt zoals Rome of Viking en nog weinig van deze intense periode weet, is Age of Samurai zeker de moeite waard.