beelden van aubergines bij de Unpen tempel

Aubergines in Japan

Groot, stevig, paars, beetje fallisch… en eetbaar. Dan heb ik het uiteraard over de solanum melongena, oftewel: aubergines. Wij gebruiken het misschien vooral als emoji in ondeugende gesprekken, maar in de Japanse cultuur kom je deze aparte plant veel tegen op plekken waar er totaal niets seksueels mee bedoeld wordt. Wat dan wel?

In je dromen

De aubergine speelt op verschillende manier een rol in de Japanse cultuur. Het oudste symbolische gebruik komt vermoedelijk uit de 17e eeuw, als voorteken van goed geluk. Een nog altijd bekende uitspraak is “1 Fuji, 2 Valken, 3 Aubergines”, wat verwijst naar de drie dingen die men hoopt de zien in de eerste droom van het nieuwe jaar.

een prent met de berg Fuji, een valk, en een aubergines als tekens van geluk.

Waarom dat nou precies die drie zijn, daar zijn verschillende verklaringen voor. Één daarvan is dat Mt. Fuji, valken, en aubergines de lievelingsdingen zijn van Tokugawa Ieyasu, die in 1603 de nieuwe Shōgun werd en wiens familie meer dan 250 jaar in relatieve vrede en voorspoed aan de macht bleef.

Een andere verklaring is dat het woordspelingen zijn: 富士 Fuji klinkt als 無事 “buji” (ongedeerd), 鷹 taka (valk) als 高い “takai” (hoog), en 茄子 nasu (aubergine) als 成す “nasu” (worden).


Bij de tempel

Vooral vanwege dat laatste zie je wel eens beelden of ema met aubergines erop bij heiligdommen. Het werkwoord 成す (nasu) is niet zomaar “worden”, maar kan ook “behalen / bereiken” en “slagen” betekenen. Door gebedsplankjes te doneren, briefjes op te hangen, of andere offers te brengen, bidt men dus dat bepaalde wensen zullen uitkomen of dat ze hun doelen zullen behalen.

Wil je dit symbooltje liever mee naar huis nemen, dan koop je bij de tempel een ‘o-mamori’ (talisman / amulet) in de vorm van een aubergine. Met name die van de Unpen-ji (“Wolkbuurt Tempel”) zijn beroemd: op 927m is dat het hoogste heiligdom van de pelgrimstocht op Shikoku [zie coverfoto; door auteur].

Op de vensterbank

Als je in augustus in Japan bent, heb je kans om ook aubergines en komkommers op stokjes te zien staan bij Japanners thuis. Mid-augustus vieren ze in Japan het O-bon festival, waarbij mensen hun overleden voorouders gedenken. Deze groentedieren worden dan gemaakt als rijdieren voor de zielen.

aubergine-koe en komkommer-paard

Een komkommer-paard met lange benen, zodat ze snel naar onze wereld kunnen reizen, en een aubergine-koe met korte poten, zodat ze maar langzaam weer vertrekken naar de andere wereld. Sommigen zeggen dat ze ook op het paard terugkeren; de koe is dan degene die al hun souvenirs (de offers achtergelaten bij de graven) mag dragen.


In de taal

Naast de eerder genoemde woordspeling op het werkwoord “worden”, komt de aubergine ook voor in een aantal Japanse gezegdes. De bekendste is wel “Aan de stengels van kalebassen groeien geen aubergines”. Het lijkt een beetje op “De appel valt niet ver van de boom”, maar met de bijbetekenis dat matige ouders geen bijzonder kind zullen opleveren.

Nog zo’n uitspraak is “De waarschuwing van een ouder [is als] de bloem van een aubergine; niet één uit duizend is voor niets”. Elke bloem van de plant brengt namelijk vruchten voort. Zo zou elke uitbrander die je krijgt van je ouders er voor moeten zorgen dat je voortaan beter op je gedrag let.

In de keuken

Natuurlijk kunnen we dit niet afsluiten zonder iets te zeggen over het eten van deze paarse peni- eh groenten. Je kan ze op allerlei manieren bereiden: gekookt, gefrituurd, geroosterd, gebakken, noem maar op. Bijvoorbeeld als ‘dengaku’: op een stokje, ingesmeerd met miso. Heerlijk en handig als deelbaar hapje in de izakaya. Of als ‘asazuke’: een simpele methode voor het maken van kleine bijgerechten. Daarbij wrijf je de aubergine een beetje in met zout of azijn, en leg je het samen met kombu (zeewier) en chilipepertjes in een afgesloten zakje of bakje. Na een half uur of twee al klaar om op tafel te zetten.

Sinds de jaren ’80 zie je de aubergine ook veel in Mabo-nasu; een van oorsprong Chinees (Sichuan) gerecht met vlees of vis, wortel, gember, en pittige gefermenteerde bonen. Kortom, meer dan genoeg reden om iemand een berichtje te sturen: 🍆👄❔

BRONNEN: [1], [2], [3]

Steven
japangids.info@gmail.com

Steven is een parttime reisleider en leraar Japans met een grote passie voor de taal, geschiedenis en religies. Doet ook graag aan kalligrafie en vertaalt daarvoor o.a. Nederlandse namen naar kanji, via www.japan-gids.info. Hij houdt daarnaast (misschien net iets te) van gamen, pizza en sake.

3 Reactie's
  • Joke
    Geplaatst op 15:44h, 10 september Beantwoorden

    Interessant artikel, Steven.
    In het najaar van 2017 bezocht ik de Unpen-ji.
    Tijdens de beklimming van die berg en bij de tempel was ik letterlijk en figuurlijk in de wolken.

  • Angela
    Geplaatst op 23:41h, 11 september Beantwoorden

    Weer een mooi en interessant geschreven artikel. Vooral het stukje “in je dromen, “bij de tempel”
    en ” op de vensterbank” sprak me aan. Ik zet komende week aubergine op mijn boodschappenlijstje.😃

  • Henk uit Deventer
    Geplaatst op 10:36h, 13 september Beantwoorden

    Iemand al gezegd dat de groente ook een waanzinnig mooie kleur heeft?

    Mooi artikeltje.

Geef een reactie