21 apr Boys’ Love: Mannenliefde voor vrouwen (toen en nu)

Het zal manga lezers niet ontgaan zijn dat er een onuitputtelijke hoeveelheid aan knappe mannen in geportretteerd worden. De heren en jonge mannen gaan regelmatig gepaard met een zeer expressief karakter en uiterlijk. Wat ook opvalt, is dat deze mannen niet altijd alleen, of helemaal niet, geïnteresseerd zijn in vrouwen. Heb je bijvoorbeeld een manga gevonden waar twee jongens met blozende wangen aan (wat lijkt) het vechten zijn. Dan heb je grote kans dat je een Boys’ Love, ofwel BL -manga te pakken hebt.

Dit genre manga is al sinds jaar en dag één van de best verkochte genres en hun voornaamst publiek? Vrouwen! Maar hoe is dit genre ontstaan, en waarom is het nou juist onder vrouwen zo populair?

Wat is Boys’ Love?

BL (ビー・エル) staat voor “Boys’ Love” (ボーイズラブ) en is een vertakking van shoujo manga. Dit genre richt zich vooral op vrouwelijke lezers, maar deze vertakking (ook wel shounen-ai genoemd) heeft een unieke focus. In deze manga draait alles om de romantische relaties tussen twee mannen. Soms gaat het hierbij om een klassiek romantisch verhaal. Andere keren is het een spannend avontuur waarbij enemies veranderen in lovers. En weer andere keren hebben we simpelweg te maken met onschuldige jeugdliefdes, of romantische drama’s.

Belangrijk om te vermelden is dat BL vaak een stuk “onschuldiger” is dan bijvoorbeeld Yaoi, het erotische broertje van BL. Yaoi is een samenvoeging van de woorden; yama nashi, ochi nashi, imi nashi. Wat zich kan vertalen in; geen climax, geen punt, geen betekenis. Hoewel de mannen zelf vaak wel een climax bereiken, wordt de inhoudelijkheid van de karakters zelf niet verder aangesneden. Yaoi staat in Japan overigens ook bekend als ‘801’ manga. In de Japanse uitspraak een woordspeling op de elementen uit Yaoi.

Maar waar bij Yaoi de nadruk veel meer ligt op pornografische thema’s zoekt BL de romantische kant meer op. Beiden draaien echter om de liefde en passie tussen twee mannen.

Boys’ Love door de eeuwen

BL is een genre dat al tientallen jaren bestaat, alleen niet onder dezelfde naam. Homoseksualiteit en androgynie kwamen ook al voor in historisch Japan. Voorbeelden van Shounen-Ai (mannenliefde) in die tijden waren Shudou; de seksuele liefde tussen samoerai en hun schildknapen (of metgezellen). En kagema; mannelijke prostituees die vaak dienst deden als kabuki-leerlingen.

Toen in 1854 onder druk van de Amerikaanse invasie het Kanagawa-verdrag werd ondertekend, kwam ook de verwestering ten tonele. Natuurlijk bestond er in het christelijk Verenigde Staten geen intieme liefde tussen twee mannen, en om die reden werden dit soort praktijken vanaf die tijd de mond gesmoord.

Vanaf ongeveer 1950 kwam het economische herstel (na de oorlog) in Japan opgang, en maakt deze een enorme groei mee. Deze groei ging gepaard met modernisatie en blik-verrijking en zorgde voor het concept van Gekiga. Kort gezegd de manga van toen, specifiek gericht op volwassenen. Een grote verscheidenheid aan nieuwe entertainment ontstond hier uit. Gekiga gaf door het gebruik van manga volwassen lezers de mogelijkheid om de seksualiteit van de mens op een niet-pornografische manier verder te begrijpen, en op onderzoek uit te gaan.

Tanbi-genre

In 1961 gaf de getalenteerde schrijfster Mori Mari, dochter van de befaamde novellist Mori Ougai (die trouwens ook de Nederlandse taal beheerste), wat meer flair aan het thema. Zij publiceerde in dat jaar haar boek: “Minnaars van het bos”, waarin de liefde tussen twee mannen meer geseksualiseerd werd. Dit “nieuwe” thema kreeg de naam Tanbi Shousetsu, oftewel tanbi.

Het tanbi-genre gaf vrouwelijke schrijvers nieuwe ruimte tot creativiteit. Het genre zorgde begin 1970 voor een manga serie: Fire!, waarin een (hilarisch genoeg) Amerikaanse jongeman homoseksuele gedragingen had. De inspiratie voor deze serie kwam voort uit bekendheden als David Bowie en Freddie Mercury (Queen). De focus van tanbi lag voornamelijk op de relatie tussen een jonge en oudere man.

Hierbij kwam dat de vrouwelijke manga-ka (manga artiesten) vaak een eigen manga versie maakte van hun favoriete mannelijke karakters, maar deze een seksuele relatie met elkaar lieten hebben. Deze vorm kreeg de benaming June. Dit is was de naam van het magazine waar deze creaties in werden gepubliceerd. Uiteindelijk wilden de makers meer bekendheid en de term globaliseren, en werd de benaming ‘Boys Love’ in het leven geroepen.

Van 1978 t/m 2013 was het tijdschrift June verkrijgbaar, je kunt je dus voorstellen wat de culturele impact van dit tijdschrift is geweest in de afgelopen jaren.

Vrouwelijke lezers

Misschien heb je jezelf inmiddels de vraag gesteld waarom ik expliciet refereer naar vrouwelijke schrijvers en manga-ka. Zoals ik hierboven al even kort had toegelicht komt het doordat het genre in Japan oorspronkelijk ontwikkeld is voor vrouwelijk publiek. Vrouwen mochten en konden, net zoals in veel andere landen, een paar decennia geleden nog niet zoveel als mannen in Japan. Het was zelf zo dat vrouwelijke rollen voor traditioneel theater in Japan gespeeld werden door mannen. De vrouw zou niet geschikt zijn voor dit soort kunsten, en verwezen worden naar andere vorm van vermakelijke kunst, zoals bijvoorbeeld Geisha.

Tijdens de economische groei kregen vrouwen steeds meer bewegingsvrijheid. Echter werden bij de opkomst van manga de thema’s voornamelijk toegespitst op jongens en mannen. De aanwezige onderwerpen voor meisjes en vrouwen waren voornamelijk romances tussen jongens en meisjes. Toen in jaren 70’ de opmars kwam van het BL- thema (wat in die tijden nog Shounen-Ai heette), raakte steeds meer vrouwelijke manga-ka geïnspireerd om hier zelf een bijdrage aan te gaan leveren. Ze waren moe van de standaard thema’s die voornamelijk door mannen werden gedirigeerd, en besloten daarom zelf manga te creëren waar men hun eigen ideeën en onderwerpen in kwijt kon.

Daarnaast boden deze manga ook op andere vlakken een emotionele ontspanning voor een hoop dames. Doordat er geen vrouwen in voorkomen kunnen ze lezen zonder zichzelf te projecteren in het verhaal. Zeker wanneer er een vrouwelijk personage de hoofdrol speelde (vaak geschreven door een man) konden een hoop vrouwen zich niet herkennen in de hoofdpersoon. Er was dan een minder grote emotionele verbinding, of ontstond er zelfs wrijving waardoor het verhaal niet meer beviel. In BL-manga is dit probleem volledig omzeild.

Year 24 Group

De ‘Year 24 Group’ was een vooraanstaande groep vrouwelijke manga-ka die bekend staan om hun stevige influentie in het BL- thema. Het bijzondere is wel dat de verhalen voor hun manga zich voornamelijk afspeelde in Europa, en gebaseerd werden op historische evenementen. Eén naam uit de originele groep vrouwen zal je misschien bekend zijn: Ikeda Riyoko, de manga-ka van de “The Rose of Versailles” reeks. Een andere bekende groep vrouwelijke manga-ka die BL-georiënteerde publicaties hebben is CLAMP, onder andere bekend van de manga- en anime-reeks, “Cardcaptor Sakura”.

Naast de romantische mannenliefde kwamen er meer manga op de markt waarin mannen elkaar wel lief hadden, maar het onderwerp niet altijd wollig en liefdevol was en waar geweld en intriges in voorkwamen. Bij Yaoi gaat dit soms nog wat verder. Hierbij zou je kunnen denken aan onderwerpen als bondage, onderdrukking en zelfs verkrachting.

Gezien de laatst genoemde onderwerpen ook worden aangesneden, was niet iedereen daar even blij mee. In de jaren 90’ van de vorige eeuw werd hierdoor een debat gestart waarin de “perversiteit” van deze manga werden behandeld. Uiteindelijk werden er hierdoor strengere eisen gesteld voor de publicatie van nieuwe BL-manga.

Controversie

Dit was echter niet de enige controversie die ontstond rondom het genre. Ook vandaag de dag doet het genre nog veel stof opwaaien. Zo is het genre in het westen de laatste jaren erg in opspraak gekomen vanwege de stereotyperende manier waarop homoseksuele relaties worden weergegeven. Of alleen maar worden neergezet als zijnde vanuit het oogpunt wat aantrekkelijk is voor de vrouw. Het draait dan meer om het fetisjeren van dit soort relaties.

In Japan is de controversie hier een stuk minder aanwezig, mede omdat de LGBTQ+ gemeenschap in Japan (noodgedwongen) een veel kleinere stem heeft, mede door een gebrek aan draagkracht in Japan. Want ondanks de populariteit van de BL-manga en het genre in het algemeen, is er in de Japanse gemeenschap nog maar weinig ruimte voor homoseksualiteit. De picture perfect werelden die in de manga worden gecreëerd, en het feit dat de voornaamst makers én lezers vrouwen zijn stuit sommigen tegen de borst.

Want hoewel manga natuurlijk niet altijd hoeven te kloppen met de werkelijkheid, wordt er te vaak voorbij gegaan aan de moeilijkheden en discriminatie waar homoseksuelen en anderen uit de LGBTQ+ gemeenschap mee te maken hebben in Japan. Ook komt het maar al te vaak voor dat iemand BL leest, maar echte homoseksualiteit niet accepteert. Het is alleen “acceptabel” als fantasie fetisj, een soort “verboden” vermaak.

Anderzijds zien we nu ook steeds meer media die proberen hier een positieve draai aan te geven. Door de gemeenschappen erbij te betrekken, of leden van de LGBTQ+ die zelf manga creëren, met als doel meer acceptatie. En hoewel LGBTQI sterk aanwezig is in de Japanse entertainment business, en er om meer begrip wordt gevraagd door invloedrijke bekendheden (zie bijvoorbeeld de influencer Matsuko Deluxe), heeft Japan nog een lange weg te gaan om de waarheid van waar BL in werkelijkheid uit bestaat, in te zien. 

Bronnen: 1, 2, 3, 4. 5.