07 mei Ema: Ansichtkaarten voor de Goden
Ema（絵馬, letterlijk: “afbeelding [van een] paard”） zijn de kleine houten plankjes die je bij bijna alle tempels en heiligdommen vinden kan, zowel Shinto als Boeddhistisch. Op de daarvoor bedoelde rekken hangen er al gauw honderden! In tegenstelling tot andere amuletten en talismans, die je mee naar huis neemt als symbolisch stukje van een kami of Boeddha, worden deze namelijk achtergelaten bij de tempel. Strikt genomen koop je ze niet eens, maar geef je een ‘donatie’ aan de tempel, waar je dan een ema voor terug krijgt. Één kant heeft meestal een afbeelding van iets waar de tempel om bekend staat, de andere kant is –aanvankelijk- leeg. Wat moet je daar nou mee?
Van offer naar wensplank
Er is lang gedacht dat deze plankjes een vervanging waren voor echte paarden, als offer voor de goden. Paarden zijn namelijk altijd al vrij zeldzaam geweest in Japan; alleen de adel en de bushi (krijgers, later bekend als samurai) bereden deze dieren. Ze werden zelfs gezien als goddelijke boodschappers, die regen konden brengen of stoppen. In ruil voor zo’n enorm waardevol iets moest je wens dus haast wel in vervulling gaan…
Vandaar dat mensen al sinds de 8e eeuw paardenbeeldjes van hout, klei of papier maakten. Soms om te schenken aan tempels, en soms om mee te geven aan de overledenen als grafgiften. Op den duur werden dat steeds vaker houten borden. Van grote, gedetailleerde schilderijen (wel 1,5m bij 2,5m!) tot handzame plankjes met een simpele tekening. Vooral zo’n kleinere ema zou dan een goedkoop alternatief zijn voor de gemiddelde burger.
Voor ieder wat wils
Tijdens de langdurige vrede en voorspoed van de Edo periode (17e t/m 19e eeuw) werden ze razend populair. “Ema schilder” of “ema verkoper” was toen een serieus beroep. Er zijn zelfs een paar beroemde prentenkunstenaars (denk aan Katsushika Hokusai) die ema ontworpen en/of beschilderd hebben – van het grote type althans.
De plankjes zelf hebben meestal de vorm van een trapezium / trapezoïde (“huisje”), maar bij sommige tempels zijn er speciale vormen verkrijgbaar. Zo heeft de Fushimi Inari Taisha gestileerde vossenhoofden, waar je zelf nog je creativiteit op los kunt laten. Ook populair zijn ema in de vorm van een hartje of pentagon. Dat laatste komt vanwege een woordspeling; het woord voor “vijfhoek” is gokaku, wat erg lijkt op gōkaku “slagen”.
De afbeeldingen op de voorkant zijn des te gevarieerder. Dat kan een deel van de tempel zijn, de voornaamste godheid of attributen daarvan, festivals of helden, dieren van de dierenriem (voor je geboortejaar of die van het huidige jaar), iets wat men afzweert aan eten/drinken/gewoontes, en nog veel meer.
Gebruiksvoorwerp of kunst
De ontwerpen zitten vaak vol symboliek en woordspel. Met allerlei planten en dieren wordt verwezen naar thema’s zoals genezing, het vinden van liefde, het baren van kinderen (en het maken ervan…), veel geld binnenhalen, het afwenden van kwade invloeden, etc. Het is niet altijd positief: willen scheiden of spijt betuigen voor ‘zondes’ komt ook voor op ema. Dankzij deze diversiteit was het ook voor analfabeten makkelijk om hun verlangens kenbaar te maken aan de goden.
Naarmate meer mensen konden lezen en schrijven, kwam er meer aandacht voor het persoonlijke aspect: de lege achterkant. Hier kun je een wens voor jezelf of een ander op schrijven, of juist een bedankje dat een wens is uitgekomen.
Voor wie de ema niet wil gebruiken maar meenemen, maakt (lees: verkoopt) een enkele tempel ook wel speciale versies. Bijvoorbeeld voor een evenement, of met een lokale legende op de achterkant. Daar zijn zelfs speciale verzamelaarsclubs voor.
Ema van nu en later
Doordat Japan de laatste decennia enorm aan het vergrijzen is, heeft een steeds groter aantal ema te maken met ouderdomsziektes. Ondertussen is de jeugd juist minder religieus en meer begaan met popcultuur, waardoor sommige heiligdommen bekender zijn om hun connectie met een bepaalde manga of anime, dan de eigen kami/Boeddha. Veruit de populairste reden om een ema op te hangen blijft toch het willen slagen voor examens, gevolgd door zakelijk succes en de gezondheid van familie. Dat wil niet zeggen dat mensen echt geloven dat hiermee iets verandert, maar het voelt proactief en dus prettig. Een beetje zoals het opsteken van een kaarsje in de kerk.
Het zijn overigens niet alleen Japanners die ema ophangen. Op toeristische plekken zie je ze beschreven in allerlei talen. Heb jij er al eens één beschreven? Laat ons weten waar (en als je wil, waarom)!
Geen reactie's