05 okt Franz Philipp von Siebold: De man achter het SieboldHuis
Als liefhebber van Japanse cultuur en musea zul je de naam Siebold vast wel eens gehoord hebben. Het is de naam van het Japanmuseum in Leiden, het SieboldHuis. Maar het SieboldHuis was vroeger ook daadwerkelijk een huis. Het huis van de heer Philipp Franz Balthasar von Siebold. In Nederland is het een vrij onbekende naam maar in Japan staat Siebold in de geschiedenisboeken.
Het leven dat hij leidde in Japan en de aandenkens die hij daaraan verzamelde zijn opgesteld in het SieboldHuis. En werpen een bijzondere blik op het leven van deze unieke man, en het land van de rijzende zon.
Man met vele talenten
We nemen je mee naar Würzburg in 1796. Destijds hét centrum van de geneeskunde. Jonkheer Philipp werd geboren om in de voetsporten van zijn vader en grootvader te treden; hij werd arts.
Hij had al van jongs af aan een grote fascinatie in botanie, natuurkunde en wetenschap. Binnen 5 jaar sloot hij zijn studie medicijnen af en werkte nog twee jaar als medisch chirurg en verloskundige. Kort daarna liet hij zich door een vriend overhalen om zich aan te sluiten bij het leger als militair chirurg. En hoewel hij er over droomde om naar Brazilië te vertrekken om daar natuurhistorisch onderzoek te doen belandde hij uiteindelijk in Batavia (Nederlands-Indië).
Met een tussenstop naar Japan
Op het eiland begint hij al aan een aanzienlijke verzameling van de lokale flora en fauna. En worden zijn passies verder aangewakkerd. Maar echt tot bloeien komt het niet. Al na een korte periode wordt Siebold gevraagd om mee te gaan op een Hollandse Missie naar Japan.
Hij zou zich daar dan vestigen en op kosten van de Nederlandse staat onderzoek doen naar de geografie, staatsinrichting, volksgebruiken, de flora en fauna van het tot nu toe onbekende land in het verre oosten.Dit klinkt hem als muziek in de oren!
Volledig bepakt en bezakt met een gigantische som geld en een grote verzameling benodigdheden vertrekt hij richting Japan.
Verblijf op Deshima
Het is inmiddels 1823 wanneer hij eenmaal aankomt in Japan. Daar komt hij er snel achter dat zijn wereld een stuk kleiner is dan verwacht. Hij mag zich namelijk – net als alle andere Nederlandse bezoekers – alleen vrij bewegen op Deshima.
Dit kunstmatige eiland was niet veel groter dan twee voetbalvelden. Er stonden destijds maar 11 huizen waarvan de eerste verdieping als pakhuizen werden gebruikt. Verder waren er nog keukens, een ziekenboeg, een stukje grond voor koeien en varkens, en huizen voor het personeel.
Maar dit was al een uitzonderlijke luxe. Geen enkel ander land en haar inwoners, behalve Nederland, mocht destijds namelijk Japan betreden.
Handenvol
Siebold heeft zijn handen vol. Nieuws over de nieuwe dokter verspreidt zich razendsnel en elke dag staan er hele rijen voor de huisartsenpraktijk. Of het werkelijk zo’n goede arts was, was te betwisten. Want veel ervaring had de beste man eigenlijk niet opgedaan in de praktijk. Maar kennis en dokters waren schaars, en een wijze dokter uit het westen was meer in trek dan Japanse geneesheren.
Daarnaast geeft hij ook les aan bereidwillige studenten, geheel in het Nederlands. Wat op dat moment als dé taal voor de moderne geneeskunde wordt beschouwd. Langzaam maar zeker bouwt hij een echte naam voor zichzelf en wordt er zelfs een school opgezet in Narutaki, net buiten Nagasaki.
Verzamelwoede
Maar elke minuut die Siebold niet besteed aan onderwijs of geneeskunde besteed hij aan zijn andere hobby: verzamelen van alles wat met de Japanse cultuur te maken heeft. Hij krijgt toestemming het eiland soms te verlaten en hierdoor kan Siebold beginnen aan zijn onderzoek in de Japanse fauna en flora. En wat hij zelf niet in handen kan krijgen wordt hem gegeven door zijn studenten of andere bezoekers op het eiland.
Het grootste geschenk krijgt hij echter nog van Kusumoto Taki (Sonogi). Niet alleen schenkt ze hem haar liefde en wonen ze lange tijd samen op Deshima. Uiteindelijk krijgen ze ook een dochter, Ine. Zij zal uiteindelijk opgroeien tot de eerste vrouwelijke, westelijke arts in Japan en op latere leeftijd werkt ze zelfs als gynaecologe aan het Keizerlijke hof.
Links een schets van Kusumoto Taki (Sonogi), en rechts een foto van dochter Kusumoto Ine.
Gevaarlijke hobby
Gedurende zijn verblijf overtreed Siebold regelmatig de strenge regels die zijn opgesteld met betrekking tot het vervoeren van goederen, maar tot dan toe wordt alles gedoogd. Zijn gevaarlijkste hobby is wellicht nog het maken van kaarten, wat ten strengste verboden is. Maar zelfs daarmee blijft hij nog aardig onder de radar. Het gaat echter mis wanneer hij op audiëntie moet komen bij de keizer.
Tijdens de ellenlange rit, die volledig te voet wordt afgelegd, besluit hij wederom een kaart op te stellen van de gehele route die men neemt. Een gevaarlijke onderneming voor hem, en zijn reisgezelschap.
In eerste instantie lijkt alles goed te gaan maar wanneer een Nederlands schip met objecten die hij naar huis wilde sturen zinkt, spoelen de kostbare goederen aan op een Japans strand. Inclusief de geheime kaarten.
Verbannen
Binnen no-time gaat Siebold van een grote lokale beroemdheid en geliefd arts, naar misdadiger. Hij wordt onder huisarrest geplaatst en beschuldigd van hoogverraad en vijandelijke spionage. Uiteindelijk wordt hij in 1829 voorgoed uit Japan verbannen. En vestigde hij zich in Leiden, Nederland.
Dit is echter nog niet direct het einde van zijn verzamelwoede. Want zijn studenten, vroegere assistent, en andere welwillende die in Deshima achter blijven verzamelden rustig door voor Siebold.
De zendingen die al die jaren naar Nederland gestuurd werden bleef Siebold van 1832 tot 1845 tot in de kleinste details documenteren, catalogiseren, en uitstallen in zijn huis in Leiden. Tot zijn overlijden in 1866. Hetzelfde huis dat later bekend komt te staan als het SieboldHuis, een uniek Japan museum.
SieboldHuis vandaag de dag
Een aanzienlijk deel van zijn verzameling is nog altijd te bewonderen in het museum. De gehele eerste verdieping laat een groot deel zien, waaronder diverse kaarten, opgezette dieren, en meer. Op de tweede verdieping van het SieboldHuis is een ruimte voor wisselende tentoonstelling. Vaak gewijd aan bijzondere fotografie exposities of andere vormen van (Japanse) kunst.
Het is misschien een klein museum, maar met een ontzettend groots verhaal. En het is dan ook een museum dat je, als Japan liefhebber, absoluut niet mag overslaan.
Geen reactie's