Hina Matsuri Poppenset. Foto via Daderot. Via WikiMedia.

Hina Matsuri: Het poppenfestival

Elk jaar op drie maart staan meisjes in Japan in het middelpunt van de belangstelling! Op deze dag wordt er gebeden voor hun gezondheid, geluk en liefde tijdens de Hina Matsuri. Ook wel bekend als meisjesdag, prinsessendag, of perzikbloesemfestival. Het wordt al eeuwenlang gevierd. Dit festival – wat ooit begon als een poging om jonge meiden te beschermen tegen kwade geesten – is inmiddels een belangrijke feestdag geworden voor een hoop kleine (en grote) meisjes in Japan.

Alles zoet en roze

De hele dag en avond zijn er allerlei activiteiten, worden ook tempels weer druk bezocht, en worden er veel traditionele gerechten en snacks gegeten. Denk hierbij aan lekkernijen zoals Hina-Arare (een soort rijstwafel balletjes) en hishimochi; dit zijn vierkante rijstcakejes, opgebouwd uit drie lagen met de kleuren groen (voor gezondheid), wit (voor puurheid), en roze/rood (voor liefde en het op afstand houden van kwade geesten).

Maar naast eten en drinken zijn er tientallen kraampjes om te bezoeken met alles van nog meer eten tot, het populaire goudvissen vangen en kraampjes waar maskers verkocht worden. Ook zijn er speciale optredens en voorstellingen, wordt er gedanst en is er zelfs een speciaal lied, “Vreugdevolle Hinamatsuri” wat er die dag gezongen wordt.

明かりをつけましょう ぼんぼりに
Akari o tsukemashou bonbori ni

お花をあげましょう 桃の花
Ohana o agemashou momo no hana

五人ばやしの 笛太鼓
Go-nin bayashi no fue taiko

今日は楽しいひな祭り
Kyo wa tanoshii Hinamatsuri

Grof vertaald betekend dit ongeveer het volgende:

Laten we de lantaars doen oplichten

Laten we perzikbloesem plaatsen

Vijf hofmuzikanten spelen de drums

Vandaag is het vreugdevolle Poppenfestival

Hoogtepunt van Hina Matsuri

Het hoogtepunt van de dag is het bewonderen van de Hina Matsuri poppensets (雛人形 hina-ningyō). Degene die vroeger Pokémon keken herinneren zich misschien nog wel de aflevering uit de Indigo League serie waarbij er prinsessendag gevierd wordt.

In deze aflevering gaat Misty de strijd aan met Jessie om verkozen te worden tot prinses tijdens een Miss verkiezing. De prijs die op het spel staat is een luxe Pókemon poppenset. Misty vertelt dat ze dolgraag wil winnen omdat ze nooit haar eigen set heeft gehad maar het altijd moest doen met de afdankertjes van haar zussen.

pokemon dolls group
De scene met Misty en haar Poppenset. © The Pokémon Company.

Uiteindelijk wint Misty en kan ze vol trots haar poppenset naar huis sturen (om haar zussen jaloers mee te maken). Het is een hele realistische weergave (buiten de Pokémon natuurlijk) want ook in het “echte” leven gebeurd het maar al te vaak dat een poppenset wordt doorgegeven van moeder op dochter, of van zus op zus, omdat de nieuwprijs ontzettend hoog kan zijn.

Extreem dure poppenset

En dan hebben we het niet over een paar honderd euro hoog, maar een paar duizend euro hoog. Gelukkig zijn ze niet allemaal even duur en heb je ze ook in goedkopere versies. Je ziet soms dat hele jonge meisjes in eerste instantie een goedkopere versie krijgen waarmee ze ook kunnen spelen (bijvoorbeeld een Hello Kitty set) en als ze wat ouder zijn en een “echte” set waar dus absoluut niet mee gespeeld mag worden.

Hina ningyo (poppenset). Foto door Katorisi via WikiCommons.

Het is ook niet zomaar een kwestie van een paar poppen op een soort trappetje zetten. Er zijn richtlijnen en tradities en mensen zijn ontzettend trots op hun hina-ningyō. Vooral omdat ze vaak allemaal door vakmensen met de hand worden gemaakt. Elke pop, elke kledingstuk en elk stukje verdere aankleding wordt detailrijk versierd en bewerkt.

Helemaal aan het begin van de traditie werden deze poppen gemaakt van papier en later bedekt met stoffen. Pas later werden poppen uitgebracht die gemaakt waren van andere materialen, zoals hout en stof en bedekt speciale verf. Handen en zelfs voeten werden verfraaid, en vooral aan de gezichten werd meer tijd besteed.

Tegenwoordig zijn het echt schitterende kunstwerkjes die door de best vakmensen gemaakt worden. Vaak worden er echte kimonostoffen gebruikt en wordt aan het kleinste detail aandacht besteedt.

Vaste regels

Elke poppenset heeft dezelfde opbouw met op het eerste en hoogste niveau twee keizerlijke poppen die de keizer en keizerin voor moeten stellen. De keizer houdt een traditionele baton (shaku) vast terwijl de keizerin een waaier in haar handen heeft. Ook worden deze twee poppen altijd voor een goudkleurig miniatuur kamerscherm geplaatst. Daaronder staan drie hofdames die elk een sake gerelateerd iets vasthouden bijvoorbeeld een kruik of beker. Onder de hofdames staan vijf muzikanten die elk een instrument vasthouden, op de zanger na, deze draagt net als de keizerin een waaier.

En als laatste, op het vijfde niveau staan drie helpers en/of samurai als beschermers van de keizer en keizerin. Daarnaast hebben sommige sets ook nog een zesde en zevende platform waarop meubels en andere dingen uit de keizerlijke woning op staan zoals een kimono opslagkist, een staande spiegel of thee ceremonie benodigdheden.

Volledige Hina Ningyo set. Foto door Kentaro Ohno via WikiCommons.

Vaak zijn de complete sets aardig groot en niet iedereen heeft er tegenwoordig nog ruimte voor (en dan hebben we het nog niet eens over de prijs) als populair alternatief heb je nu ook de zogenaamde “Keizerlijk Koppel” sets waarbij je eigenlijk alleen het eerste niveau met de keizer en keizerin erop hebt en eventueel een tweede niveau met meubels en andere accesoires.

De rol van poppen tijdens Hina Matsuri

Maar waarom nou juist poppen? Wat hebben die te maken met het geluk, de gezondheid en de liefde van (jonge)meisjes? Tijdens de Heian periode (8ste t/, 12e eeuw) dachten de mensen dat kwade geesten en (gevaarlijke) ziektes konden worden afgeweerd door ze op te sluiten in poppen. Veel mensen droegen dan ook kleine poppetjes van gras of papier met zich mee. Deze lieten ze zegenen door een lokale priester om ze vervolgens in de rivier te gooien die ze afvoerden naar zee, of werden ze verband. Al snel werd de derde dag van de de derde maand hét moment om dit te doen omdat het de eerste dag van de slang (symbool voor reinheid) is.

Het duurde jaren, eeuwen zelfs voordat de poppen de vorm kregen die ze nu hebben. Langzaam maar zeker veranderden de gras poppetjes in steeds gedetailleerdere en mooiere poppen. Kwade geesten zouden namelijk sterker aangetrokken worden door mooie poppen. Maar hierdoor werd het ook moeilijker om ze zomaar te verbranden of weg te gooien. Tegenwoordig zijn de poppen zo mooi en kostbaar geworden dat ze niet meer weggegooid worden.

Van korte duur

Wel worden ze direct op vier maart meteen weer opgeborgen. Wanneer je de poppen langer zou laten staan zou dit ervoor zorgen dat de dochter pas laat zou gaan trouwen, nog altijd iets dat zeer ongewenst en ongebruikelijk is in Japan.

Kyoto is een van de weinige plekken met nog een tempel (de Hokyo-ji, beter bekend als de poppentempel) waar je op vier maart je hina-ningyō ceremonieel kunt laten verbranden om zo de kwade geesten verbannen en het Hina Matsuri festival mee af te sluiten.

Coverfoto via Daderot. Via WikiMedia.
Dit artikel – Hina Matsuri: Het poppenfestival – verscheen voor het eerst op 27 februari 2013 en is voor het laatst geüpdatet op 1 maart 2022.

Joyce
desushitimes@gmail.com

Joyce is de oprichtster van The Sushi Times en schrijft inmiddels al bijna 10 jaar over alles dat te maken heeft met Japan. Verder is ze gek op anime, gaming, Pokémon, Animal Crossing en alles dat kawaii is. Daarnaast is ze ook een fanatieke Japanse hobby chef, wat tot uiting komt op ProefJapan.com!

3 Reactie's
  • Drea ♪
    Geplaatst op 08:26h, 27 februari Beantwoorden

    Ah wat leuk! Dat wist ik niet : D
    Ik ben 3 maart jarig~ :3 misschien zo’n HK set kopen voor mijzelf~ haha!

    • DeSushiTimes
      Geplaatst op 08:44h, 27 februari Beantwoorden

      Wat leuk! Alvast gefeliciteerd! 😀
      En ja zou ik zeker doen haha! Zullen vast ook wel te vinden zijn op ebay enzo ^^

  • Tanja
    Geplaatst op 16:03h, 01 maart Beantwoorden

    ik vind het op zich wel zonde. mijn moeder heeft kasten vol porceleine poppen en zou ze nooit durven te breken of verbranden.

Geef een reactie