14 mei Japan in honderd kleine stukjes (boek review)

Toen ik twee jaar geleden voor het eerst het persbericht over de nieuwe serie Tokidoki van de VPRO zag was ik enthousiast. Hoe leuk was het wel niet dat een Japan liefhebber, Paulien Cornelisse, naar het land van de rijzende zon vertrok om Nederland eens écht kennis te laten maken met dit bijzondere land.

Jammer genoeg verviel de serie al snel in het standaard aapjes kijken en vingertjes wijzen naar “die gekke Japanners”. Stereotypes werden weer extra vergroot en benoemd, maar de subtiliteit en nuances waren vaak ver te zoeken. Anders is het uiteraard geen interessante tv.

Het boek

Ik was dan ook enigszins bezorgd toen ik hoorde dat er niet alleen een tweede seizoen was aangekondigd (gaat 17 mei van start) maar dat er inmiddels ook een boek is uitgebracht door Paulien Cornelisse genaamd ‘Japan in honderd kleine stukjes’.

Al snel stroomde social media vol met berichten van diverse Japanologen, waarvan de meeste niet al te positief waren. Want net als de show zou het boek niet genuanceerd genoeg zijn, dingen uit het verband trekken, of teveel (onjuiste) stereotypen belichten.

Toch was ik vastbesloten zélf te ondervinden hoe dit boekje in elkaar steekt. En zie hier deze review.

Klein maar fijn?

Voor €18,99 is Japan in honderd kleine stukjes te koop bij o.a. bol.com en de bekendere boekhandelaren. Verwacht echter geen groot leesboek, meer een soort pocket guide. Een teleurstellende binnenkomer, want voor bijna 20 euro had ik “meer” boek verwacht. Dat gezegd hebbende was de cover wel erg mooi.

De inhoud zelf is met name leuk voor mensen die niets, tot weinig van Japan weten, en op deze manier kennis kunnen maken met de unieke aspecten van het land. Het is beknopt en leest lekker makkelijk weg.

Voor de echte Japan kenner of liefhebber zal het waarschijnlijk een andere ervaring zijn. Want bij elke pagina jeukten mijn handen om zelf in de pen te klimmen en de nodige nuances aan te brengen, om meer uit te leggen, of meer context te geven.

Herkenbaar

Daarentegen is de persoonlijke noot erg leuk om te lezen en vond ik met name de stukjes die over de taal gingen sterk. De liefde voor Japan scheen met name daar erg sterk door. Zelf genoot ik het meeste van de herkenbaarheid in een deel van haar ervaringen.

Zo moest ik behoorlijk lachen om het stukje over nattō (p.44/45), en dacht ik weemoedig terug aan de vele bento die ik in Japan gegeten heb, de prachtige treinreizen door het diverse landschap, en de vele “nihongo ga jozu desu ne” die ook ik te verduren heb gekregen.

Te weinig inhoud

Ondanks deze goede punten overheersen de gebreken het geheel. Zo staan er simpelweg (onnodige) fouten in. Zo was Hello Kitty wél op tv (zelfs in Nederland) en gaan er geen mensen met een kleurenstaaltje langs het haar van personeel om dat te controleren (al worden er inderdaad wel eisen gesteld aan wat wel/niet mag). Het gebrek aan nuance en informatie in het gehele boekje is voor mij dan ook het meest storend.

De tipjes van de sluier de Paulien oplicht en sommige thema’s die ze aankaart schreeuwen om meer inhoud. Neem bijvoorbeeld het stukje over de Ainu wat ze op pagina 104 in een halve pagina “even tussendoor” benoemd. Er zit zoveel gruwelijk leed en discriminatie in de geschiedenis van de Ainu en daar wordt met geen woord over gerept.

Ook het stukje veiligheid op pagina 126 deed mijn handen jeuken. Want hoewel Japan wel degelijk heel erg veilig is, is het niet zo onbezorgd als ze doet voorkomen. Zeker niet als jonge vrouw. Iets wat ze plots nog wél een klein beetje aankaart op de volgende pagina’s (vrouwencoupé, p. 134).

En zo zijn er nog tal van voorbeelden door het hele boekje te vinden. Misschien ben ik té kritisch in dit geval, maar ik kon die gevoelens gewoon niet onderdrukken tijdens het lezen. Dat zorgde ervoor dat ik me vaak meer zat te ergeren, dan het boekje kon waarderen.

Dat allemaal gezegd hebbende moet ik zelf ook wat nuance toevoegen, want ik ben simpelweg niet de beoogde doelgroep van dit boekje. En de reviews van anderen (bijvoorbeeld op bol.com) zijn overwegend positief.

De conclusie

‘Japan in honderd kleine stukjes’ is in mijn ogen een episodische, kleine kennismaking met Japan. Dit in de vorm van losgetrokken stukjes Japanse cultuur, persoonlijke ervaringen, en geschiedenis, zonder verdere context. Het geeft her en der glimpsen van het land en zet aan tot meer verdieping, maar biedt deze verdieping zelf niet. Het neigt naar simpel oriëntalisme, en dat is eeuwig zonde.

Het boekje is vooral gericht op mensen die even kort wat meer willen weten over Japan en dit boekje als beginpunt gebruiken van hun zoektocht.

Als je daar naar op zoek bent, is het een prima boekje. Voor hen die echt op zoek zijn naar inhoud, is dit geen geschikte keuze. Zij kunnen mijn inziens beter “Dit is Japan” door Yutaka Yazawa eerst proberen.