Kirishitan in Japan: Katholieke samurai

Er wordt vaak gezegd dat Japanners niet religieus zijn, inclusief door Japanners zelf. Dat heeft deels te maken met het misverstand dat het Boeddhisme geen religie zou zijn, en deels met de problematische definitie en vertaling van het woord religie zelf. Toch is er al ruim 450 jaar een – zelfs voor onze begrippen – “echte” religieuze minderheid in Japan, namelijk het Christendom. Wie zijn die zogeheten Kirishitan en hoe is het Christendom in Japan terechtgekomen?

Aankomst en acceptatie

Het begon allemaal in 1549, toen Francisco de Jasso y Azpilicueta – de heilige Franciscus Xaverius – aankwam in Japan. Hij was mede-oprichter van de Sociëteit van Jezus, een Katholieke orde. De Portugezen hadden Japan onlangs ‘ontdekt’ en vonden dat het volk daar “intelligent genoeg” was om Gods blijde boodschap te mogen ontvangen. Zodoende zeilde Franciscus van India naar Kagoshima in zuid Kyushu, met een voortvluchtige Japanner als tolk.

In het begin was de interesse wederzijds. Een aantal belangrijke krijgsheren in de zuidelijke staten wilden maar wat graag handel drijven met de Portugezen. De Jezuïeten* vormden een belangrijke schakel vormden tussen de handelaren van beide landen. Sommige daimyo waren ook bereid zich te bekeren tot het Christendom. Zij kregen dan Portugese namen, zoals Miguel, Bartolomeu, Julia of Gracia. Christen veranderde in de klankarme Japanse taal in キリシタン “Kirishitan”.      

Voor wat hoort wat

Natuurlijk keek men met enige argwaan naar de buitenlanders, maar hun kennis van de wereld en Europese spullen waren erg populair bij de Japanners. Met name de haakbussen [geweren] kwamen goed van pas, aangezien ze op dat moment druk bezig waren met een grote “ieder voor zich” oorlog, bekend als de Sengoku (Strijdende Staten) periode. Hippe, rijke samoerai droegen ook harnassen en helmen die leken op Portugese.

Één van de krijgsheren die goede banden onderhield met Christelijke missionarissen was bijvoorbeeld Oda Nobunaga, een van de drie grote herenigers van Japan. Wat hem betreft was de nieuwe religie zeer welkom, omdat het een tegengewicht kon bieden voor de machtige Boeddhistische tempelcomplexen. Die waren hem een doorn in het oog.

Toch zullen een aantal van de grote namen zich ook wel uit geloofsovertuiging bekeerd hebben. 

Uiteindelijk bereikte de invloed van de Jezuïeten alles wat destijds Japan was. Dat wil zeggen, het zuiden van Kyūshū tot het noorden van Honshū. Okinawa en Hokkaido hoorden er toen nog niet bij. Juist in die uithoeken, waar zowel de Boeddhisten als de Shogun minder grip op gezag hadden, kregen Kirishitan voet aan de grond. De daimyo Ōtomo Sorin en Date Masamune zonden zelfs gezantschappen naar de paus in Rome!

Communicatieproblemen

Maar dat betekent niet dat zijn missie zonder problemen verliep. Sterker nog, er ging van alles mis! Om te beginnen moest Franciscus eerst nog een maand dobberen op het schip in de haven, voordat ze toestemming kregen om aan land te komen. Omdat hij zich belangrijk genoeg achtte voor een gesprek met de keizer, reisde hij door naar Kyoto, maar helaas. Die stad lag volledig in puin dankzij recentelijk uitgebroken gevechten.

Toen hij mensen vervolgens begon te vertellen over de Ene Oppergod, hoog in de hemel, nam zijn Japanse tolk aan dat hij Dainichi bedoelde. Dat is één van de belangrijkste Boeddha in het Japans pantheon, wiens naam letterlijk “Grote Zon” betekend. Klein foutje. Lange tijd dachten ze daarom dat hij een nieuwe stroming van het Boeddhisme kwam brengen, in plaats van een geheel nieuwe religie. Niet heel erg, maar ja, toch wel concurrentie. Bovendien klinkt “Deus” (Latijn voor “God”) een beetje als “dai-uso” in het Japans: grote leugen.

Andersom waren er ook missionarissen die de Japanners maar een geestelijk achtergesteld, onbetrouwbaar en leugenachtig (etc.) volk vonden. Zelf weigerden deze “bateren” (Japanse uitspraak van ‘padre’) om zich ook maar enigszins aan te passen aan de Japanse cultuur of de taal te leren natuurlijk. Volgens hen waren de Japanners domme heidenen, en volgens Japanners waren Portugezen vieze barbaren.

Ondanks alles koesterde Franciscus grote hoop voor de Japanners. Net als zijn Italiaanse collega Valignano, geloofde hij dat ze op de lange termijn volwaardige leden van de Kerk konden worden. Als ze ten minste zouden stoppen met een aantal ‘duivelse praktijken’ zoals postnatale abortus en sodomie natuurlijk. De Europees/Christelijke moraal verschilde immers behoorlijk van de Japans/Confucianistische normen en waarden, zeker wat betreft seks en familie.

Vervolging

Maar het was Toyotomi Hideyoshi die uiteindelijk roet in het eten gooide voor de missie Franciscus. Hij had zo zijn twijfels over de betrouwbaarheid van de barbaren en vond het maar niets dat steeds meer Japanners dit niet geloof omarmden. Dit leidde er uiteindelijk toe dat er een grootschalige vervolging van de Kirishitan op touw werd gezet. Tientallen mensen -jong en oud – zijn in de periode gemarteld, verdwenen of vermoord.

Maar ondanks alle tegenslagen lijken de Kirishitan een permanent plekje te hebben gevonden in de Japanse maatschappij. Vandaag de dag is de Katholieke kerk nog steeds de grootste Christelijke organisatie in Japan. En identificeert ongeveer 1% van de totale Japanse gemeenschap zich als Christelijk.


BRONNEN: 1, 2, 3, 4

Steven
japangids.info@gmail.com

Steven is een parttime reisleider en leraar Japans met een grote passie voor de taal, geschiedenis en religies. Doet ook graag aan kalligrafie en vertaalt daarvoor o.a. Nederlandse namen naar kanji, via www.japan-gids.info. Hij houdt daarnaast (misschien net iets te) van gamen, pizza en sake.

Geen reactie's

Geef een reactie