07 feb Nederland en Japan: Al eeuwenlang bondgenoten

De relatie tussen Japan en Nederland kent een lange en complexe geschiedenis die eeuwen teruggaat. Van eeuwenlange handel tot culturele uitwisselingen, de twee landen hebben een sterke band gehad, die alleen maar sterker is geworden!

VOC en handel

Het eerste geregistreerde contact tussen de twee landen vond plaats in 1600, toen het Nederlandse schip “De Liefde” aanmeerde met een (grotendeels) overleden bemanning. Enkele jaren later in 109 vestigde de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) zich met een handelspost op het eiland Hirado. Dit zou de eerste westerse handelspost in Japan worden en was het begin van een lang partnerschap tussen Nederland en Japan.

.Via de Nederlandse handelspost werden de Japanners blootgesteld aan nieuwe goederen en technologieën, met name de invoer van boeken en wetenschappelijke instrumenten. Dit heeft een grote invloed gehad op de groei van de Japanse economie en cultuur.

Een eiland vol Nederlanders

In 1609 stelde de Shogun Tokugawa Ieyasu Japan open voor buitenlandse handel en verleende de Nederlandse exclusieve handelsrechten in het land. Dit resulteerde in een bloeiende handel tussen de twee landen die meer dan twee eeuwen duurde. In deze periode waren de Nederlanders de enige westerlingen die in Japan mochten verblijven en waren ze beperkt tot het eiland Deshima.

Maar ook al waren de Nederlanders beperkt tot het eiland de invloed was alsnog groot. Vanaf Deshima deelden de Nederlanders veel kennis en goederen. Vooral op het gebied van geneeskunde brachten de Nederlanders veel nieuwe kennis naar Japan.

In de 19e eeuw opende Japan haar grenzen ook weer voor de rest van de wereld. En hoewel de relatie wat verschoof, bleef de bijzondere band bestaan. Nederland was één van de eerste landen die de hernieuwde onafhankelijkheid van Japan erkende en de twee landen vestigden een formele diplomatieke relatie in 1864.

Gedeelde waarden

Sindsdien is de relatie tussen Japan en Nederland altijd gebleven. De twee landen zijn nu nauwe economische partners en hebben een sterke culturele band. De Nederlanders hebben een belangrijke aanwezigheid in Japan, met veel Nederlandse bedrijven die vestigingen in het land hebben opgezet. Ondertussen hebben de Japanners veel Nederlandse culturele exporten omarmd, zoals kunst, mode en keuken.

Er is zelfs een volledig Nederlands themapark (Huis Ten Bosch) waar ze o.a. de Domtoren op schaal hebben nagebouwd. Inclusief bakstenen die ze uit Nederland hebben geïmporteerd.

Nederlandse invloed

De Nederlandse invloed is ook te zien in de Japanse keuken. Nog niet eens zozeer in hele gerechten, maar vooral door ingrediënten en andere soorten groenten die de Nederlanders in Japan hebben geïntroduceerd. Bier is één van die dingen. Maar ook koffie, chocolade en zelfs groente als kool en tomaten!

Maar de impact van deze eeuwenlange handel is ook op meer subtiele wijze terug te vinden. Zo zijn er aardig wat Japanse woorden die hun oorsprong kennen in het Nederlands. Sommige zijn best wel duidelijk zoals “biiru” (ビール) het Japanse woord voor bier of het woord “shiroppu” (シロップ) voor siroop. Andere woorden zijn wat minder duidelijk en hebben meer te maken met vertalingen van concepten, of van voorwerpen waarbij je niet direct aan het Nederlands denkt. Zoals de ‘randoseru‘, Japanse rugzakken die hun naam te denken aan het Nederlandse woord ‘ransel’.

Vriendschapsrelatie

Je ziet, we zijn op meer manier dan één met elkaar verbonden! Vandaag de dag is de relatie tussen Japan en Nederland nog steeds sterk. Vanaf de dagen van de Nederlandse handelspost in 1600 tot heden hebben de twee landen een nauwe relatie onderhouden. Beide landen delen een diep respect voor elkaars culturen en waarden, en de twee blijven economische en culturele banden bevorderen.

Dit is ook nog duidelijk zichtbaar in diverse overheidsprogramma’s of in programma’s van universiteiten en scholen. Vooral in Leiden zie je deze unieke gedeelde geschiedenis goed terug. Met als hoogtepunt een vriendschapsrelatie die in 2012 werd ondertekend door burgemeester Lenferink van Leiden en burgemeester Taue van Nagasaki. De meest zichtbare manifestatie van deze vereniging is het Japanmuseum SieboldHuis in Rapenburg 19.

Sieboldhuis

Philipp Franz Balthasar von Siebold is in Nederland een niet erg bekende naam, maar staat in Japan in alle geschiedenisboeken. Het leven dat hij leidde in Japan en de aandenkens die hij daaraan verzamelde zijn opgesteld in het SieboldHuis. En werpen een bijzondere blik op het leven van deze unieke man, en het land van de rijzende zon. De invloed van Siebold is ook terug te vinden in de collecties van Museum Volkenkunde en het biodiversiteitscentrum Naturalis.

Maar ook Universiteit Leiden heeft een bijzondere band met Japan. Hoffmann, een Duitse geleerde, begon Japans en Chinees te onderwijzen aan de Universiteit van Leiden in 1846 en werd daar professor in 1855. Nu is Japan Studies gevestigd in het ‘Arsenal’ nabij het Japanmuseum SieboldHuis, onderdeel van de Faculteit der Geesteswetenschappen

Meer geschiedenis

Dit alles is slechts het tipje van de ijsberg! Vergeet dan ook vooral niet om de andere artikelen te lezen waar we naar linken in de tekst. Zoals over Deshima, de Randoseru, en Philipp Franz Balthasar von Siebold. Hierin wordt dieper in gegaan op de bijzondere relatie tussen Japan en Nederland.