24 sep Otaku: Serieus scheldwoord of onschuldige koosnaam?

Als we hier in het westen iemand een otaku noemen bedeolen we daar meestal een groot fan van anime, manga, figure collecting etc. mee. Het is een redelijk normaal woord en mensen bestempelen zichzelf ook vaak genoeg (vol trots) als “otaku”. Over het algemeen heeft het hier een vrij positieve lading, maar dit ligt in Japan heel anders!

Otaku in Japan

Om de betekenis van otaku een plaatsje te geven is het belangrijk om te weten dat anime en manga niet overal en altijd normaal gevonden worden. Hoewel het soms zo lijkt, is niet iedere Japanner helemaal verzot op deze vormen van vermaak.

Anime en manga mogen dan wel veel meer geïntegreerd zijn, lang niet iedereen heeft een verzameling thuis staan of doet aan cosplay. Ook daar worden bepaalde series beschouwd als kinderlijk vermaak, en niet iets waar je als normale volwassene mee bezig moet zijn.

Negatieve lading

Daarbij komt ook dat otaku een veel breder woord is in Japan. Daar is het een scheldwoord wat je gebruikt bij mensen zonder sociaal leven, die nooit buiten komen, en een ongezonde obsessie met iets hebben. Deze obsessie hoeft niet perse met anime of manga te maken hebben. Het kan ook iets zijn rondom treinen, postzegels, of noem het maar op. 

Een van de redenen waarom het woord zo’n negatieve lading heeft, en zelfs als taboe gezien kan worden heeft te maken met Tsutomu Miyazaki; de Otakumoordenaar. Een goede manier om als een “domme buitenlander” over te komen is dan ook om jezelf of (nog erger) iemand anders in Japan een otaku te noemen.

Moordende otaku

Tsutomu was een “echte” otaku en hikikomori (kluizenaar). Hij kwam nooit buiten en spendeerde zijn dagen met anime, manga, hentai en games. Allen met een zwaar lolicon thema. Hierin staan meestal kleine, jonge meisjes in het middelpunt van de aandacht op een, zoals wij hier vaak zouden bestempelen, pedofiele manier.

Hij was hier dag en nacht obsessief mee bezig en na jaren in zijn gesloten wereldje met fictieve personages ging hij op zoek naar meer. Van 1988/1989 verkrachtte, verminkte, en vermoorde hij vier kleine meisjes van 4 tot 7 jaar oud. Hij was zelfs zo ziek dat hij twee van hen gedeeltelijk op at. Gelukkig werd hij in 1989 opgepakt voordat hij een volgend slachtoffer kon maken en is uiteindelijk in 2008 geëxecuteerd.

Het bovenstaande verhaal is natuurlijk een extreem voorbeeld van een otaku, maar mede dankzij die moorden wordt het woord otaku nog altijd als zeer negatief gezien.

Betekenis verandert

Gelukkig is er niet alleen maar drama omheen en is de zwaarte van het woord de laatste tijd wat afgezwakt. En wordt het soms wel eens grappend gebruikt. Neem bijvoorbeeld de serie Lucky Star. Hierin wordt een van de hoofdpersonages; Konata, afgebeeld als een lieve, levendige en sociale otaku met normale vrienden. En ook het meer recent Himouto! Umaru-chan is daar een goed voorbeeld van.

Ook online zie je steeds vaker dat mensen meer open zijn over hun hobby, en wat meer trots krijgen in het feit dat ze een flinke verzameling hebben van deze of gene.

Daarbij wordt het steeds normaler gevonden. Je ziet wereldwijd een soort culturele verschuiving dat dingen die eerst alleen voor “nerds” waren nu mainstream worden. Denk aan superhelden films, of het feit dat we in Nederland tegenwoordig ook Comic Cons hebben. Mensen trekken meer naar dat soort zaken toe en het wordt steeds normaler.

Vooralsnog is het woord “otaku” in Japan een erg beladen term in bepaalde groepen, situaties en plekken. Strooi dan ook niet zomaar rond met het woord. En bedenk of het gepast is en wat voor associatie iemand erbij kan hebben.

Dit artikel – Otaku: Serieus scheldwoord of onschuldige koosnaam? – verscheen voor het eerst op 24 april 2013 en is voor het laatst geüpdatet op 24 september 2020.