03 jul Toemoe Gozen: Icoon der vrouwelijke samoerai
Het is de tijd van de Genpei oorlog (1180-1185). En de Taira en de Minamoto clan vechten om de macht in Japan. De strijd ging er hevig aan toe met vele slachtoffers aan beide kanten. De Minamoto clan kwam steeds dichter vernietiging, waarop de Taira clan kans zag om voorgoed met hen af te rekenen. Helaas voor hen hadden de Minamoto’s nog een laatste verrassing in petto: Tomoe Gozen.
Tomoe Gozen was één van de vele onna-bugeisha, ofwel, samoeraivrouwen. Ze was een bijzonder vaardig krijgsvrouwe, wie op het heetst van de de strijd dertig man in haar eentje zou neerhalen. Alles om haar heer (Minamoto no Yoshinaka) te doen inzien wat hij voor haar betekende.
Eeuwenoud Icoon
Afgezien van haar veelvuldig genoemde mooie uiterlijk en haar krijgsvaardigheden is er echter veel rondom Tomoe Gozen gehuld in mysterie. Geruchten dat ze de concubine van bevelhebber Minamoto no Yoshinaka was zijn nooit bevestigd. Maar des te meer verhalen over haar successen op het slagveld staan in de boeken. Kunstwerken tonen haar veelvuldig met een naginata (soort speer) en een grote boog. Terwijl andere bronnen spreken van grote zwaarden of een lange dolk welke net iets korter is dan een zwaard.
Wat er ook allemaal van waar is en welk wapen deze krijger ook gebruikte; Tomoe is een icoon van de vrouwelijke krijgers in Japan en staat nog altijd symbool voor de kracht van de vrouw.
Grote vrouwelijke namen
Hoewel zij één van de meest geprezen – en daarmee ook één van de meest geromantificeerde iconen van Japan is – is zij zeker niet de enige krijgsvrouw in de Japanse geschiedenis.
Zo zou vijftien jaar later ook de Taira clan een sterke samoeraivrouw hebben: Hangaku Gozen. Zij is terug te vinden in de Azuma Kagami kronieken, waar uitgebreid gesproken wordt over haar overwinningen en grote kracht.
Dit zijn slechts twee voorbeelden van legendarische onna-bugeisha, maar er zijn nog vele anderen. Helaas zijn er des te meer niet-vertelde verhalen van eerbare vrouwen, waarvan velen ook voor altijd onbekend zullen blijven.
Gelijk in eer, niet in erkenning
Niet alle vechtende vrouwen zijn even mythisch als de voornoemde onna-bugeisha. Maar de lange samoeraigeschiedenis van Japan kent wel degelijk meer (tragische) gevallen van sterke vrouwen. Wie alles geven om hun domein te beschermen, of om erger te voorkomen.
Deze samoeraivrouwen waren ook lang niet zo zeldzaam als ooit werd gedacht. Uit onder andere archeologische opgravingen bij voormalig strijdvelden blijkt onder meer dat de verhouding man-vrouw minder ongelijk was dan gedacht. Krijgsvrouwen kwamen dan ook vaker voor dan vandaag wordt weergegeven. Toch hoor je maar weinig over hen.
Dat komt met name omdat pas in de afgelopen eeuw onderzoek wordt gedaan naar vrouwen op het slagveld. En het feit dat de meeste schrijvers van kronieken destijds mannen waren. Ondanks alles waren toen der tijd vrouwen nog altijd vaak ondergeschikt aan mannen. En werden zij ook niet als waardig genoeg beschouwd om de geschiedenisboeken in te gaan. Ongeacht hun prestaties.
Gelukkig is lang niet alles verloren en zijn er her en der nog bijzondere verhalen te vinden. Zie hier meer verhalen van samorai-vrouwen en dit filmpje voor een gedramatiseerde versie van vrouwen die bij Aizu vochten.
Sterke vrouwen aan huis
Daarbij komt ook dat niet alle vrouwen geschikt waren als vechters op het slagveld, maar zij waren daar zeker wel op voorbereid. Met name de vrouwen van samoerai en dames die woonden in kastelen kregen vaak uitgebreide training. Zij hadden immers de taak het huis, of domein te bewaken als de heer van huis was.
Zij werden van jongs af aan onderwezen in de meer feminiene vechtkunsten, zoals het gebruik maken van een naginata of yari (speer). Ook werd hen geleerd om altijd een kaiken (dolk) bij zich te dragen, om zichzelf en haar eer te kunnen verdedigen wanneer nodig.
Ook in kastelen waren het voornamelijk vrouwen van samoerai wie de domeinen zouden verdedigen tot de dood, als deze belegerd werden. Het verdedigen hiervan was vaak net zo zwaar en bloederig als vechten op de frontlinies, en een ultieme laatste poging om de vijand niet te laten winnen. Daarnaast moesten indringers worden afgeweerd en ook de gewonden verzorgd worden. Wat ten alle tijden niet mocht gebeuren was oneerbaar sterven, waarbij ook rituele zelfmoord hoorde.
Vergeten krachten
Hoewel vele jaren de onna-bugeisha en andere sterke vrouwen van grote invloed zijn geweest tijdens het samoerai tijdperk, kwam hier rond de Edo-periode een eind aan. Met de steeds sterker wordende invloed van het Neo-Confucianisme veranderde ook de rol en het beeld van de vrouw in Japan.
Daarbij werden ook de samoerai steeds meer irrelevant als krijgers en veranderden ze steeds meer in bureaucraten. Een goed getrainde vrouw was dan ook overbodig. In plaats daarvan kwam de focus voor de vrouw steeds meer te liggen op gehoorzaamheid, zachtheid, en stil zijn. Als vrouw was je voornamelijk een goed middel voor de familie om hogerop te zien te komen, en als man een noodzakelijk kwaad om erfgenamen te produceren.
De weinige nog actieve, vrouwelijke samoerai, werd het leven ook niet al te makkelijk gemaakt. Steeds striktere regels voor de samoerai-klasse zorgde er onder andere voor dat ze niet meer alleen mocht reizen maar altijd onder begeleiding van een man.
Het feit dat ook het beeld van een vrouw in de strijd veranderde van een krachtige toevoeging, tot slechts zwakheid en afleiding, deed de toekomst van samoeraivrouwen geen goed. Het duurde dan ook niet lang voordat zij, net als de mannelijke samoerai, helemaal verdwenen waren.
Geen reactie's