Satoshi Kon: Magisch Realisme

Satoshi Kon is een naam die ongetwijfeld bij velen een belletje doet rinkelen. De Japanse regisseur staat bekend om zijn emotionele verhalen en visueel indrukwekkende films vol dromen en nachtmerries. Zoals de de cult hits Perfect Blue en Paprika.

Ondanks zijn kleine filmografie van vier films heeft hij een unieke stijl weten te ontwikkelen binnen de Japanse pop cultuur. Hij heeft twintig winsten en vijf nominaties met zijn fantasierijk werk naar binnen weten te slepen en wordt door verschillende Westerse regisseurs erkent als een groot man. Elf jaar na zijn dood spreken wij nog steeds over zijn nalatenschap en de invloed die deze heeft op Hollywood.

Satoshi Kon in het kort

Satoshi Kon is geboren op 12 oktober 1963 in Sapporo, Hokkaido. Kon ging naar de Musashino Art University in Tokyo om daar te studeren voor grafisch ontwerper. Hij las in zijn studententijd veel boeken van de auteur Yasutaka Tsutsui. Jaren later, in 2006, zou hij Tsutsui’s roman Paprika uitwerken tot een animatiefilm. Maar zijn carrière begon als een mangaka. In zijn beginjaren was hij assistent van Katsuhiro Otomo, de man achter de wereldbekende cyber-punk manga Akira. Vanaf 1993 begon Satoshi Kon steeds meer interesse in animatie en film te krijgen, nadat hij een aflevering van de anime serie Jojo’s Bizarre Adventure mocht coproduceren. Later regisseerde hij een korte film voor Otomo’s filmtrilogie Memories (1995).

Perfect blue

Kon’s debuutfilm is de film Perfect Blue (1997), een psychologische horror die kritiek levert op de Japanse pop-idool cultuur. De film vertelt het verhaal over zangeres Mima die een carrière switch maakt naar actrice. Ze verlaat haar meidengroep wat haar idool imago schaadt. Daarnaast wordt ze gestalkt door een obsessieve fan en komt ze flink in de problemen. Langzaam verliest ze grip op de realiteit. Perfect Blue werd een klassieker en is Kon’s meest hoogeerwaarde film.


Vroege Dood

Daarop volgden helaas nog slechts een drietal andere films (Millenium Actress (2002), Tokyo Godfathers (2003), en Paprika (2006) ) en één 13-delige serie in de vorm van Paranoia Agent (2004). Kon’s vijfde film, Dreaming Machine, is door zijn vroegtijdige overlijden helaas nooit uitgebracht.

In mei 2010 werd Kon namelijk gediagnosticeerd met terminale alvleesklierkanker en kreeg hij te horen nog een halfjaar te leven te hebben. Dat halfjaar heeft Kon thuis doorgebracht met zijn familie. Hij is 46 jaar geworden.

Maar ondanks dat hij op jonge leeftijd overleden is, en “slechts” vier films heeft kunnen uitbrengen, rijkt zijn invloed ver buiten Japan, met Westerse regisseurs die hem vandaag de dag nog herdenken. Veel aspecten en elementen uit zijn animatie films zijn terug te vinden in Hollywood en in tal van andere media.

Humaan Perspectief

Centraal in Kon’s films is het mengen van fantasie en realiteit. Zowel het hoofdpersonage als de kijker weet niet waar de één soms begint en de ander eindigt. Ook hebben zijn films een feministisch randje, en zitten ze vaak vol met sociale kritieken.

Perfect Blue, Millenium Actress, en Paprika kenmerken zich alle drie door de bijzondere, vrouwelijke personages die proberen te navigeren door de moeilijkheden van het leven.

Millenium Actress

In Millenium Actress  gaan we samen met actrice Chiyoko Fujiwara op reis door de geschiedenis van Japanse cinema. In de film wordt de grens tussen realiteit en het grote doek steeds onduidelijker doordat Chiyoko’s verleden en heden met elkaar verweven worden. De film viert de gouden eeuw van Japanse cinema door te refereren naar populaire genres zoals jidaigeki (period drama’s) en monster films, en is een must-watch voor zowel geschiedenis als film liefhebbers.


Droommachine

Paprika is na Perfect Blue wellicht Satoshi Kon’s meest bekende werk. In Paprika stappen we een andere wereld binnen door een apparaat genaamd DC Mini. Dit apparaat geeft psychiaters de mogelijkheid om de dromen van patiënten te bestuderen. Verlangens en herinneringen komen naar boven en kunnen gebruikt worden om patiënten te helpen met hun problemen. Maar, het betreden van andermans gedachten is niet zonder risico’s. Wanneer de technologie gestolen wordt gaan Atsuko en Kosaku met de hulp van officier Konakawa op zoek naar de dief in de droomwereld.

Zoals al eerder genoemd  is deze film gebaseerd op de roman van Yasutaka Tsutsui en heeft Kon met de mogelijkheden van animatie een kleurrijke film neer weten te zetten. De invloeden van Paprika zijn ook terug te vinden in Hollywood, de film Inception van Christopher Nolan toont bijvoorbeeld veel overeenkomsten. Kan jij ze vinden in bovenstaande afbeeldingen?

Kerstwonder

Tokyo Godfathers (2003) lijkt het meest los te staan van Kon’s andere films doordat het gebruik van fantasie niet zo sterk aanwezig is. Niettemin is dit een ontzettend mooie en ontroerende film. Hier volgen wij Hana, Gin, en Miyuki, drie daklozen die op kerstavond een baby tussen het afval vinden. Ze noemen de baby Kiyoko en besluiten op zoek te gaan naar de biologische moeder van het kind. Zoekend door de koude straten van Tokyo komen ze terecht in een reeks van onvoorziene gebeurtenissen die hun plan op onverwachte wijze verstoord. Het avontuur van het trio is hartverwarmend en is een echte aanrader voor de kerst.


Eerbetoon of Plagiaat?

Het succes van deze films is niet onopgemerkt gegaan. Wereldwijd hebben miljoenen mensen de bijzondere werken gezien. Er worden dan ook regelmatig een eerbetoon aan zijn werk gegeven door andere artisten en film makers. Maar er zit een dunne lijn inspiratie en diefstal.

Zo gaan er al jaren beschuldigingen dat de Amerikaanse film Black Swan (van regisseur Darren Aronofsky) gewoon en ordinaire “westerse kopie” is van Kon’s Perfect Blue. Beide films gaan over een jonge vrouw die moeite heeft met haar carrière binnen de entertainment industrie. De vrouwen beginnen waanbeelden te zien en raken op een pad vol chaos. De focus ligt in beide films sterk op zelf-conflict en mentale gezondheid. Een aantal shots uit Black Swan lijken daarbij soms letterlijke kopieën te zijn van scenes uit Perfect Blue.

Ook een andere Aronfsky film, Requiem for a Dream, kent enkele opmerkelijke overeen komsten. Bijvoorbeeld de iconische badscene die frame voor frame lijkt overgenomen uit Perfect Blue.

Of het hier nou om plagiaat gaat of om een eerbetoon is niet aan ons om te beoordelen. Filmmaken bestaat vaak uit het refereren naar andere films en het bouwen op elkaars werk. Zoals eerder genoemd deelt Inception ook visuele overeenkomsten met Paprika, maar hebben de personages andere doelen en motivaties. Alhoewel Aronofsky wat transparanter had mogen zijn in zijn “hommage” naar Kon betekent dit niet meteen dat hij plagiaat heeft gepleegd. In de video hieronder zie je hoe Kon in een interview praat over de bekende badkuip scene. In hoeverre vervaagt de grens tussen een eerbetoon?


Documentaire

Meer weten over Satoshi Kon en zijn werk? De documentaire The Illusionist, geregisseerd door Pascal-Alex Vincent, neemt een kijkje in het leven en werk van Satoshi Kon. De documentaire bevat interviews van grote Japanse, Franse, en Amerikaanse regisseurs die geïnspireerd zijn geraakt door zijn werk. De première vond plaats op het Cannes Film Festival in 2021 en is daarom nog niet beschikbaar voor streaming platformen of dvd. In de tussentijd kan je jezelf onderdompelen in Kon’s magische films. De films zijn op dvd en blu-ray verkrijgbaar, en zullen zeker een mooie aanwinst zijn als anime fan.

Ben je toch niet zo van films? Kon heeft ook de anime serie Paranoia Agent geregisseerd! Het is een spannende psychologische thriller over twee detectives die proberen de identiteit te achterhalen van Lil’ Slugger, een stuk ontuig die de inwoners van de stad terroriseert. Wat je ook besluit te kijken het beloofd een bijzondere ervaring te worden!

Janine
janinekaa@hotmail.com

Janine is een Japan enthousiasteling die altijd op zoek is naar de nieuwste weetjes binnen het Japanse medialandschap. Graag deelt zij haar ideeën over anime, manga en games met de lezers. Verder is ze dol op J-fashion en alles wat kawaii is.

Geen reactie's

Geef een reactie