Uchi Soto Japanse groepsmentaliteit blogheader

Uchi Soto: De Japanse groepsmentaliteit

Uchi Soto is één van de belangrijkste elementen van de Japanse cultuur. Het is de gedachte achter de Japanse groepsmentaliteit en kent vele vormen. In de meest pure vorm betekent het insiders (uchi 内) tegenoverbuitenstaanders (soto 外).

Hierbij wordt er geopereerd vanuit de gedachte dat de groep insiders zich bescheiden opstelt naar de groep buitenstaanders. En hiermee respect toont aan de buitenstaanders. Dat betekent dat ze altijd moeten proberen de harmonie binnen, én tussen de groepen te bewaren en bewaken. Zelfs als daardoor het eigen belang achtergesteld raakt.

Per groep afhankelijk

Het is een integraal onderdeel van de dagelijkse gang van zaken binnen Japan. Iedereen behoort namelijk toe tot diverse groepen, die gedurende de jaren of locatie ook nog behoorlijk kunnen verschillen.

Op wikipedia stond dit mooi omschreven: “De positie van de eigen persoon binnen de groep is afhankelijk van de context zoals situatie en levensfase. Bijvoorbeeld, een persoon heeft meestal een gezin, een baan, en andere groepen of organisaties waartoe ze behoren zoals een sportclub. Hun positie binnen de verschillende groepen, en ten opzichte van andere groepen kan hierin erg verschillen.”

Afhankelijk van in welke groep je valt zal er anders met je omgegaan worden, en anders tegen je gesproken worden. Dit maakt uchi soto zo complex, het is geen statisch iets. Maar een constant bewegende situatie waarbij je elke keer weer de onderlinge verhoudingen moet zien te herkennen, en daar gepast op moet reageren.

Zo kan een medewerker van het bedrijf een superieure positie hebben en andere bepaalde zaken mogen opleggen.. Terwijl diezelfde persoon in de karate club op een zeer lage rang staat, en juist zich gehoorzamer op moet stellen.

Japanse taal

Dit onderscheid wordt ook gemaakt door enkele bijzondere kenmerken van de Japanse taal. Zo zijn er een specifieke manieren van spreken afhankelijk van de situatie. Met als meest formele form “Keigo“. Zo worden bepaalde worden en vervoegingen anders toegepast, afhankelijk van de groep en rank waartoe iemand behoort. Door de manier van (aan)spreken te veranderen kun je een denkbeeldige afstand creëren en respect tonen. Of juist meer casual of intiemer maken. Allemaal afhankelijk van de groep waarbinnen je op dat moment behoort, je plek binnen de maatschappij, en de relatie tot de persoon met wie je spreekt.

Zo noem je iemand die je niet kent altijd “san”, bijvoorbeeld Shinji-san. Maar kun je Shinji-san, als vriendin zijn liefkozend Shinji-kun noemen. En ben je één op één met je manager dan spreek je hem aan als Shinji-san in het bijzijn van je collega’s. Is er echt er een klant bij, dan is er een verschuiving. In dat geval word manager gewoon Shinji, en spreek je de klant juist aan met -san. Om aan te tonen dat jij en je manager slechts nederige mensen zijn die ten dienste staan van de belangrijke klant.

Dit maakt het – zeker voor non-native speakers – soms erg lastig om het Japans goed meester te worden. Je moet feilloos aanvoelen wanneer je welke vorm gebruikt, in welke situatie, en tegen welke personen.

Honne en tatemae

Het onderscheiden en verdelen van mensen in groepen, en het daarbij aanpassen van gedragingen is ook terug te zien in de manier waarop men onderling met elkaar omgaat. Dit principe noemen ze “honne”, het ware gezicht en “tatemae”, je publieke gezicht (hier kun meer lezen of honne en tatemae).

Wanneer je in je eigen groep bent kun je je honne laten zien. Je kunt dan jezelf zijn. Het nette praten kan achterwegen gelaten worden en je mag het achterste van je tong laten zien. Maar wanneer je bij vreemden – van buiten je groep bent – moet je er alles aan doen om eervol en beleefd te zijn. En koste wat kost confrontatie proberen te vermijden.

Combineer je dit met een ander fundament van de Japanse cultuur; omotenashi (Japanse gastvrijheid) en je kunt je voorstellen dat het Japanse volk als zo behulpzaam en beleefd wordt gezien door buitenlanders. Ongeacht of ze dit echt menen of niet. Hen is immers altijd aangeleerd om gasten goed te behandelen, je tatemae te tonen tegenover “outsiders” en de harmonie te bewaren. Ook al menen ze dit diep van binnen wellicht niet.

Ware Ware Nihonjinron

Waar je vooral als buitenlander tegenaan zult lopen is de “Ware Ware Nihonjinron” mentaliteit binnen uchi soto. Ofwel, Japan tegen de rest van de wereld. In de breedste zin komt dit neer op de gedachte dat Japan, en het Japanse volk altijd tegenover de rest van de wereld staan. Zij zijn één groep, en de rest van de wereld is een aparte groep. Uiteraard heb je dit in alle landen wel een beetje maar in Japan gaat men een stapje verder.

Zo is de gedachtegang (zeker onder een deel van de oudere generatie) dat het Japanse volk geraffineerder, en in het algemeen beter is dan de rest van de wereld. En dat alleen zij hun eigen volk en gedachtegoed kunnen begrijpen. Hoe goed je Japans als buitenlander dan ook is, hoe lang je ook al in Japan woont, je zult nooit als echte Japanner beschouwd worden.

Sterker nog de meeste Japanners gaan er niet eens van uit dat je over weg kunt met dingen zoals eetstokjes. Of dat je kunt begrijpen wat er komt kijken bij echte Japanse thee. Dit bedoelt men vaak niet kwalijk (al komt het soms wel rot over). Maar ze zijn er simpelweg niet van overtuigd dat iemand die van oorsprong niet 100% Japans, is ook echt 100% kan begrijpen hoe Japanse gebruiken in elkaar zitten.

Versimpeling

In principe is uchi soto simpelweg de benaming voor de Japanse groepsmentaliteit, al is dit concept in dit artikel wel wat versimpeld weergegeven. Het is namelijk ontzettend complex en kent gigantisch veel nuances. Dit soort zaken zijn ook nog eens generaliseringen, en het is per persoon verschillend in hoeverre men wel of niet acteert op deze principes.

Daarbij komt ook dat de Japanse cultuur, net als alle anderen, onderhevig is aan verandering. En dat met der tijd zaken verschuiven. Zo zie je op een aantal vlakken dat Japan “verwesterd” en meer individualistisch wordt. Of dat jongeren steeds minder de Keigo-vorm van spreken beheersen.

Blijf dan ook altijd de persoon voor je zien, en niet wat je denkt dat die persoon is, of “hoort” te zijn volgens de geschreven regels.

Bronnen: 1, 2, 3.

Joyce
desushitimes@gmail.com

Joyce is de oprichtster van The Sushi Times en schrijft inmiddels al bijna 10 jaar over alles dat te maken heeft met Japan. Verder is ze gek op anime, gaming, Pokémon, Animal Crossing en alles dat kawaii is. Daarnaast is ze ook een fanatieke Japanse hobby chef, wat tot uiting komt op ProefJapan.com!

Geen reactie's

Geef een reactie