Japans kamerscherm met een zwarte sumo worstelaar

Yasuke: de Afrikaanse samurai

Voor een tweede maal in korte tijd heeft Netflix een serie uitgebracht die zich in de Sengoku (Strijdende Staten) Periode afspeelt. Ditmaal niet een live-action docu met te weinig tijd voor te veel hoofdrolspelers, maar een flitsende anime, geheel gericht op één iemand: Yasuke. Ook wel bekend als de “Afrikaanse Samurai” of “Zwarte Samurai”.

Hij is de enige Afrikaanse man die de status van samurai kreeg en zelfs met Oda Nobunaga dineerde. Dat spreekt natuurlijk tot de verbeelding. Jammer genoeg is de serie zelf een verwarrend samenraapsel, maar daar hebben we het een andere keer misschien over. Dit artikel gaat over de man zelf.

Herkomst onbekend

Iets dat de makers van de serie veel ruimte voor creatieve vrijheid gaf, is het feit dat er echt heel erg weinig bekend is over [de man die we nu kennen als] Yasuke. Vooral over zijn oorsprong weten we zo goed als niets. Er wordt gedacht dat hij als krijgsgevangene is meegenomen uit Mozambique, Ethiopië of Zuid-Soedan, via de Portugese slavenhandel. Zijn lengte, huidskleur en vermeende taal vormen daarvoor de enige aanwijzingen.

Wat we wel weten, is dat hij (vermoedelijk via India en Macau) terecht kwam bij de Italiaanse Jezuïet Alessandro Valignano. Toen hij in 1579 naar Japan vertrok om het land te bekeren tot het Christendom, nam hij “X” mee als deel van zijn entourage. Hoewel er al eens eerder Portugezen aan land waren gekomen met zwarte bedienden, was de grote Afrikaan een opvallende verschijning.

Kamerscherm met Portugezen en Afrikaanse bedienden (omstreeks 1600) – Kobe Stedelijk Museum


Eerste indruk

Eén van de weinige eigentijdse bronnen waarin Yasuke voorkomt, is de Shinchō-kōki(信長公記)–  een biografie van Oda Nobunaga. In 1581 mocht Valignano (incl. zijn ongebruikelijke gezelschap) namelijk op audiëntie komen bij de grote krijgsheer. “Uit het Christenland kwam een man (26~27 jaar oud), met een lichaam zo zwart als een os, en de kracht van wel tien man.” aldus de schrijver. Het schijnt dat Nobunaga hem ter plekke liet wassen, om zich ervan te verzekeren dat hij niet met inkt was ingesmeerd.

Ook in de Ietada-nikki (家忠日記), het dagboek van Matsudaira Ietada, wordt hij omschreven als “een inktzwarte man van 6 shaku en 2 bun”; ruim 1.85m. Nou zijn Japanners nooit bijster lang geweest (gemiddeld slechts 1.60m in 1900), dus hij zal in die tijd echt een reus zijn geweest. Dit is trouwens het enige document waarin letterlijk 弥助 (Yasuke) staat – de naam die hem door Nobunaga is gegeven.

Van slaaf tot samurai

Niet alleen was Yasuke groot en sterk, maar ook intelligent. Mogelijk sprak hij zelfs een woordje Japans! Zijn ‘baas’ Valignano stond erom bekend dat hij veel aandacht had voor lokale culturen en de Jezuïeten broeders aanspoorde zich de taal eigen te maken. Nobunaga had op zijn beurt een grote interesse in de wereld buiten Japan. Zodoende nam hij op enig moment de “inktzwarte” man zelf in dienst als wapendrager.

Yasuke ontving van de Oda familie een redelijke som geld, kreeg een woning toegewezen, en mocht bij hoge uitzondering een zwaard dragen – wat hem feitelijk tot bushi (krijger/samurai) maakte. Hij vergezelde Nobunaga bij verschillende gelegenheden, waar hij enorm veel bekijks trok. Dusdanig veel dat er volgens sommige verhalen een rel ontstond toen het gewone volk hem wilde zien in Kyoto.

vergulde doos voor kalligrafiespullen
(waarschijnlijk) Yasuke op een lakwerk inktdoos uit 1590 – Museo do Caramulo


Niets na Nobunaga

In een plottwist die de hele Japanse geschiedenis heeft veranderd, werd Nobunaga in 1582 aangevallen door één van zijn eigen generaals – Akechi Mitsuhide. Het motief hiervoor is nog altijd onduidelijk. Men zegt dat Nobunaga zijn eigen leven nam toen de tempel waarin hij verbleef afbrandde. Yasuke vocht daarna nog mee met diens oudste zoon, Nobutada, maar ook die strijd verloren ze. Nobutada werd gedwongen om seppuku te plegen.

Omdat hij volgens Mitsuhide “noch beest, noch Japanner” was, spaarde hij het leven van Yasuke echter. In plaats van hem te doden, stuurde hij de Afrikaan naar de Nanban-ji (“Zuidelijke Barbaren Tempel”) in Kyoto. Deze tempel was feitelijk een kerk, in het beheer van de Jezuïeten. Hier houdt het verhaal van Yasuke helaas op: zijn naam komt verder niet meer voor in Japanse of anderstalige bronnen.

Hedendaagse held

Zoals de nieuwe Netflix serie bewijst, blijft de Afrikaanse samurai populair in pop-cultuur. In de jaren ’40 schreef Kurusu Yoshio het kinderboek “Kurosuke” (kuro = zwart), over de avonturen van deze tot dusver onbekende historische figuur. Zijn werk vormt de basis voor een groot deel van de huidige legende rondom Yasuke. Sindsdien komt hij met enige regelmaat voor in allerhande media.

Recentelijk stond er een heuse Hollywood film over Yasuke in de planning, met Black Panther acteur Chadwick Boseman in de hoofdrol. Sinds zijn overlijden is het jammer genoeg onzeker of, en zo ja, wanneer deze film er toch gaat komen.

Bronnen: 1, 2, 3, 4, 5.

Steven
japangids.info@gmail.com

Steven is een parttime reisleider en leraar Japans met een grote passie voor de taal, geschiedenis en religies. Doet ook graag aan kalligrafie en vertaalt daarvoor o.a. Nederlandse namen naar kanji, via www.japan-gids.info. Hij houdt daarnaast (misschien net iets te) van gamen, pizza en sake.

Geen reactie's

Geef een reactie